ხელოვნება პრივილეგიებისთვის, თუ...

ბრიტანეთში პოეტ-ლაურეატის თანამდებობის გაუქმებას ითხოვენ

ბრიტანეთშიც კი მივიდნენ იმ დასკვნამდე, რომ სამეფო კარის მეხოტბეთა დრო წარსულს უნდა ჩაბარდეს. ამასთან, 1668 წელს დაწესებული პოეტ-ლაურეატის თანამდებობის გაუქმების წინადადება სწორედ იმ ქალბატონმა გამოთქვა, რომელიც ამ თანამდებობის დაკავების ერთ-ერთი რეალური კანდიდატია.

რატომ მოითხოვს ბრიტანელი პოეტი ქალი, ვენდი კოუპი პოეტ-ლაურეატის ოფიციალური თანამდებობის გაუქმებას? ამ შეკითხვას ის ჟურნალისთვის ,,Royal Society of Literature Review”

მიცემულ ინტერვიუში პასუხობს და აღნიშნავს, რომ პოეტ-ლაურეატისგან ზედმეტად ბევრს ელოდებიან და რომ კარგ მელექსეს ღირშესანიშნავ მოვლენებზე წერა თანამდებობისგან დამოუკიდებლადაც შეუძლიაო.

ამჟამად ეს თანამდებობა იქ ენდრიუ მოუშენს უკავია. ის ათი წელია, რაც პოეტ-ლაურეატის ვალდებულებებს პირნათლად ასრულებს. თუმცა, ამა წლის მარტში პენსიაზე გადის და ვინ დაიკავებს აღნიშნულ პოსტს ან იარსებებს თუ არა იგი კვლავაც, ჯერ-ჯერობით უცნობია. ერთი კი მნიშვნელოვანია, ბრიტანეთის საზოგადოების ცნობილი წარმომადგენელი კარის მეხოტბეობის წინააღმდეგ ილაშქრებს.

საქართველოსგან განსხვავებით, ბრიტანეთში ეს თანამდებობა ოფიციალურად არსებობს და ამის შესახებ ცნობილია. საზოგადოებამ კარგად იცის რას უნდა ელოდოს პოეტისგან, რომელსაც ამ საქმიანობისთვის ყოველწლიურად ხუთი ათას ფუნტს უხდიან და ზედ ერთ კასრ ღვინოსაც აყოლებენ.

მართალია, საქართველოში ეს თანამდებობა ოფიციალურად აღარ არსებობს - მონარქიული წყობის გაუქმებას ხომ ,,სამეფო კარის მეხოტბეთა” ინსტიტუტის დაშლაც მოჰყვა. თუმცა, ეს სულაც არ ნიშნავს, რომ დღეს ,,კარის მეხოტბეთა” ნაკლებობას განვიცდით. ამ სახელის მატარებელია ყველა, ვინც ,,სამეფო კართან” დაახლოების მიზნით, ჩვენს თვალწინ იცვლის პოზიციებს და საკუთარ პრინციპებსაც (ხშირად შემოქმედებითს) ღალატობს.

რა მოეთხოვება პოეტ-ლაურეატს? უპირველესად ის, რომ არ გამოხატოს უკმაყოფილება, ღვარძლი და სიბრაძე იმის მიმართ, რაც ქვეყანაში ხდება და ეს ყველაფერი ნაწარმოებებში არ ასახოს. ბრიტანეთის სამეფო კარის ,,მოთხოვნას”, მას-მედიის წარმომადგენლები არაფრად აგდებენ და საკუთარ თავს და საზოგადოებას ჯანსაღი კრიტიკისკენ მოუწოდებენ.

ჯანსაღი კრიტიკის ხსენებაზე მახსენდება საქართველო, სადაც ჩვენი ,,სამეფო კარი” კულტურის სფეროში მიმდინარე პროცესებსა და სიახლეებზე, ან პრესის ფურცლებზე გამოქვეყნებულ წერილებზე წარმოდგენას ზედაპირულად, საკუთარი თვალით კი არა, მათთან დაახლოებული პირების ნაამბობით იქმნის. მთავარი ხელისუფალის სიტყვებს თუ დავუჯერებთ, ისეთი შთაბეჭდილება იქმნება, რომ თბილისის თეატრების სხვადასხვა ტიპის სცენებზე სპექტაკლები ანშლაგით მიდის და მათი რეგიონებში წარმოდგენის გარდა სხვა პრობლემა აღარ გვაქვს... ერთი შეხედვით ყველაფერი რიგზეა მაშინ, როდესაც მართლაც დასაფიქრებელია წარმოდგენების მხატვრულ ხარისხთან თუ მომავალი თაობის ხეირიან აღზრდასთან დაკავშირებული საკითხები. იქნებ დადგეს დრო და საქართველოს ,,სამეფო კარის” დრამატურგ-ლაურეატის თანამდებობა დასჭირდეს, ვინ უნდა დაიკავოს ის, თეატრისა და კინოს უნივერსიტეტში ხომ დრამატურგიის ფაკულტეტი გაუქმებულია?

ბრიტანეთში ამ თანამდებობის გაუქმების მოთხოვნით ე.წ. ინტელიგენციის წარმომადგენელი გამოდის. ჩვენთან კი, ქართული ინტელიგენციის ხსენებაზე უმალ იმაზე იწყებენ საუბარს, რამდენი ინდაური ჩამოურიგეს მათ საახალწლოდ. ამით ბევრმა ისიც კი გამოთვალა თუ რა ,,ღირს” დღეს ქართული ინტელიგენცია... მაგრამ საქმის არსი ამაში არ არის - იქ ერთი ყავთ დამ ის თანამდებობას აუქმებენ, აქ კი - ოფიციალურად არ არსებობს, მაგრამ რამე რომ იყოს, იქნებ დაეკანონებინათ კიდეც და რომელ ჯანსაღ კრიტიკაზეა ლაპარაკი...

ვენდი კოუპს თუ მივუბრუნდებით, ის, ძირითადად, ყოველდღიურობის ამსახველ თხზულებებს ქმნის. მიიჩნევს, რომ კარგი პოეზიის შეკვეთით დაწერა შეუძლებელია. ამის მაგალითად მას ყოფილი პოეტ-ლაურეატის ჯონ ბეტჯემანის პოემა მოჰყავს, რომელიც ბრიტანეთის დედოფლის ელისაბედ მეორის ქალიშვილს, პრინცესა ანას ქორწინებას ეძღვნება. ,,მე მახსოვს, როგორ დავნაღვლიანდი; მე ვფიქრობდი: ,,მას ეს არ უნდა გაეკეთებინა”. ჩემი აზრი არ შეცვლილა”, - წერდა ჯონ ბეტჯემანი.

ვენდი კოუპის აზრით, პოეტი, ისევე როგორც ნებისმიერი შემოქმედი, თავისუფალლი უნდა იყოს და მხოლოდ ის წეროს, რაც მოესურვება. ენდრიუ მოუშენზე კი აღნიშნავს, ის ბევრს მუშაობდა და არც სულელურად გამოიყურებოდაო...

თავად მოუშენი კი ხშირად ჩივის, სამეფო კარის ოჯახისთვისწ ერა უმადური საქმეაო... თანამდებობის ,,ხათრით” მან ისეთი ნაწარმოები შექმნა, როგორებიცაა: დედოფალ ელისაბედ მეორისა და პრინც ფილიპის ქორწინებიდან 60 წლისთავისადმი მიძღვნილი პოემა, ასევე, პრინც ჩარლზისა და აწ გარდაცვლილი პრინცესა დიანას უფროსი ვაჟის - პრინც უილიამის 21 წელთან დაკავშირებით შექმნილი ლექსი...

აღსანიშნავია, რომ 1668 წლიდან დაწესებული ეს თანამდებობა პოეტ-ლაურეატებს მთელი სიცოცხლის განმავლობაში ეკავათ, ისინი სამეფო კარის თანამშრომლებად ითვლებოდნენ და ამისათვის ყოველწლიურად ათას ფუნტსა და ღვინით სავსე კასრსაც იღებდნენ. ენდრიუ მოუშენის შემთხვევაში კი, გამონაკლისი დაუშვეს და როგორც ზემოთ აღვნიშნე, გასამრჯელო მას ხუთი ათას ფუნტამდე გაუზარდეს.

ცნობისათვის, ენდრიუ მოუშენამდე პოეტ-ლაურეატის თანამდებობა ტედ ჰიუზენს ეჭირა. ბრიტანეთის ისტორიას სულ 19 პოეტ-ლაურეატი ახსოვს. ყველაზე დიდხანს ეს თანამდებობა ალფრედ ტენისონს - 42 წელი - ეკავა.

როგორ მინდა, რომ საქართველოშივ არსებობდეს ,,კარის მეხოტბის” პოსტი და მის გაუქმებას ვითხოვდეთ, ვიდრე არ არსებობდეს და ერთ ადამიaნს მაინც ჰქონდეს, თუნდაც არაოფიციალურად, მისი დაკავების სურვილი.

ორი რეჟისორის ერთი სპექტაკლი

რუსთაველის თეატრმა 130-ე სეზონში პირველი პრემიერა გამართა. საპრემიერო წარმოდგენას მაყურებელი დაესწრება, ჟურნალისტებმა ის დახურულ ჩვენებაზე, ე.წ. ,,პრაგონზე” ვნახეთ და სიმართლე გითხრათ, არ ვიცი, რამდენად შეიძლება ვისაუბრო სპექტაკლზე, რომელშიც შესწორებებს, სავარაუდოდ, კიდევ შეიტანენ.

წარმოდგენა, სახელწოდებით - ,,Play, ანუ სიკვდილის როკვა”, რობერტ სტურუამ გამოუშვა. ყოფილა შემთხვევები, როდესაც მას ტექსტი და მიზანსცენებიც კი, საპრემიერო ჩვენების დღეს შეუცვლია... არადა, აფიშაზე სპექტაკლის რეჟისორად ანდრო ენუქიძე სახელდება. რა მოხდა? – ეს კითხვა ბევრმა დასვა.

ერთი რეჟისორის დაწყებულ საქმეში მეორეს ,,ჩარევის” შემთხვევებს, თეატრალები სხვადასხვაგვარად აფასებენ. ამასთან, ისიც ფაქტია, რომ ლოგიკურად დასმული შეკითხვა რიტორიკული არ გახლავთ და შესაბამისად, პასუხიც მოეძებნება.

სავარაუდო პასუხების შესახებ ქვემოთ ავღნიშნავ, ახლა კი ორიოდე სიტყვას სპექტაკლზე გეტყვით: რეჟისორმა ანდრო ენუქიძემ, რომელსაც რუსთაველის თეატრში დადგმული აქვს სპექტაკლები: ,,ირინეს ბედნიერება” (1994 წ.), ,,ქალები ნისლში” (1998 წ.) და ,,კაცია-ადამიანი” (2006 წ., რობერტ სტურუასთან ერთად), ფრიდრიხ დიურენმატის პიესაზე - ,,ვთამაშობთ სტრინდბერგს” მუშაობა ივნისის თვეში დაიწყო. აქვე იმასაც გეტყვით, რომ თავად დიურენმატმა ეს პიესა ავგუსტ სტრინდბერგის ,,სიკვდილის როკვის” მიხედვით შექმნა (ის რეჟისორ ავთო ვარსიმაშვილს ,,თეატრალურ სარდაფში” (რუსთაველზე) აქვს განახორციელებული, სადაც მსახიობები: ნანა ფაჩუაშვილი, გურამ საღარაძე, კახი კავსაძე მონაწილეობდნენ, წარმოდგენა იტალიაშიც უჩვენეს). რატომ დააბნია ანდრო ენუქიძემ მაყურებელი, რთული სათქმელია. როგორც ჩანს, რეჟისორისთვის ეს პიესა განსაკუთრებულია, რადგანაც სამჯერ მიუბრუნდა - ერთხელ პოლონეთში დადგა, მეორედ სურდა რომ საქართველოში განეხორციელებინა, მესამედ კი მასზე ახლა უკვე რუმინეთში მუშაობს, რეჟისორი იქ 19 ოქტომბერს გაემგზავრა.

როდის აღმოჩნდა სპექტაკლი რობერტ სტურუას ხელში? მას შემდეგ, რაც სტურუამ ჩაბარებაზე ნახა და შესწორებების შეტანა დაიწყო. ამასობაში, ანდრო ენუქიძის რუმინეთში წასვლის დროც მოახლოვდა და საბოლოოდ, სპექტაკლი სტურუამ გამოუშვა.

თეატრში ამბობენ, რომ ენუქიძის სპექტაკლიდან უცვლელი მხოლოდ სათაური დარჩა. პიესის ტექსტიც კი, რომელიც ენუქიძემ ისედაც შეამცირა, სტურუამ 15 გვერდამდე დაიყვანა, სპექტაკლს ფორმა მისცა და მისი სიუჟეტი აღქმადი გახადა. არადა, სიუჟეტს რაც შეეხება, ძალიან მარტივად არის საქმე. მოქმედება, რომელიც მცირე სცენის შუაგულში, მაყურებლის თვალწინ თამაშდება და სასიყვარულო სამკუთხედად ქცეული პერსონაჟების ისტორიაზე მოგვითხრობს, ალისას თათული დოლიძე ანსახიერებს, ედგარს - ზუკა პაპუაშვილი, ხოლო კურტს - ლევან ხურციაა.

მაყურებელი დარბაზში ისეა განლაგებული, რომ თითქმის მოქმედებაშია ჩართული, აქ სცენაზეც კი სხედან, მათ პერსონაჟები სპექტაკლის დაწყებისთანავე ეცნობიან.

მირიან შველიძის მიერ გაფორმებული სივრცე ძველი ყაიდის შთაბეჭდილებას ტოვებს. აქ ყველაფერი მოძველებულია, ურთიერთობები და შეხედულებებიც კი... სპექტაკლი ერთმანეთთან გაუცხოებული პერსონაჟების იმედგაცრუებასა და არშემდგარ ურთიერთობებზე გვიყვება. ალისა არშემდგარი მსახიობია, რომელიც არტილერიის რიგით მსაწავლებელს, სახელად ედგარს, შეაბერდა. ედგარი კი თვლის, რომ რიგითი მასწავლებელი კი არა, სამხედრო საქმის ცნობილი თეორეტიკოსია და ბალისტიკის სახელმზღვანელოს ავტორობაც ძალიან ეამაყება. მათი უსიცოცხლო ცხოვრების სიმბოლოდ იქვე მდგარი, მოქმედი ტელეგრაფი იკითხება... ,,ოცდახუთი წელი, ვერცხლის ქორწილი... ჩემო ძვირფასო, უსაყვარლესო მეუღლევ... თუ მეხსიერება ჯერ კიდევ შეგრჩა, ალბათ გახსოვს, სულ რაღაც ხუთი წლის წინათ, ჩემი დაჟინებული მოთხოვნით, როგორც იქნა, გაყრაზე დაგითანხმე. დიახ, დიახ, სიხარულისაგან ღრუბლებში დავფრინავდი – ღმერთო ჩემო, თავისუფალი ვარ, თავისუფალი. მეგონა ჯოჯოხეთს თავი დავაღწიე, მაგრამ ვინ მაღირსა ბედნიერება... სულ კუდში დამდევდი, არ მეშვებოდი, აცრემლებული მევედრებოდი... სულელი ვარ, სულელი. როგორც ყოველთვის გულჩვილობამ დამღუპა. ყველაფერი მაპატიე და რა? სამუდამოდ დამასამარე. უარესად შემზიზღდი. თუმცა არა, რას ვამბობ, კი არ შემზიზღდი, შე შაცოდავო, საერთოდ აღარ არსებობ ჩემთვის. არარაობა ხარ, არარაობა...”, - აცხადებს ალისა. ამ მონოლოგში კი, ცოლ-ქმრის დამოკიდებულება კარგად იკითხება. მათი ქორწინების ოცდახუთიწლისთავზე გამოჩნდება ნიუ-იორკიდან ახლადდაბრუნებული კურტი – ალისას ძველი სიყვარული, რომელიც დარბაზში მოტოციკლეტით შემოდის. მისი გამოჩენა ქალს ცხოვრების შეცვლის იმედს გაუჩენს... ყველაფერი მაშინ მთავრდება, როდესაც ედგარი, კაცი, რომლისთვისაც მოწევა ერთადერთი სიამოვნებაა, გამოაცხადებს: ,,სარწმუნო წყაროებიდან შევიტყვეთ, რომ ვიღაც ჩვენს ზნედაცემულ თანამემამულეს, დიდძალი თანხა ჩაუჯიბავს... რა სირცხვილია, რას არ ჩადიან საზღვარგარეთ ჩვენი ერის შვილები... და როგორ ფიქრობთ, ვინ არის ის კაცი ვინც ჩვენს სამშობლოს სახელი გაუტეხა? ბანკის უბრალო მოხელე, ბ-ნი კურტი, ნიუ-იორკელი ქურდი... ალისა, გილოცავ, შენი რჩეული თაღლითია, უფრო მეტიც, ქურდბაცაცა...” ედგარი ვერ ხვდება, რომ იმ კაცის წინაშე, რომელიც ფულს აღმერთებს, კანონი უძლურია.

ეს პიესა XX საუკუნის ავტორს ეკუთვნის, რომელიც გარდა იმისა, რომ ცნობილი პუბლიცისტი და დრამატურგი გახლდათ, მას ოთხმოცამდე დასახელების ჯილდო აქვს მიღებული, ძალიან ნიჭიერი ექსპრესიონისტი მხატვარი იყო. მოგვიანებით მან რამდენიმე საკუთარი ნაწარმოებიც კი გააფორმა, იშვიათად კი, დიურენმატი დეკორაციებისა და კოსტუმების ესკიზებსაც ასრულებდა. მისი ნამუშევრები 1976 და 1985 წლებში – ნიონბერგში, ხოლო 1978 წელს – ციურიხში იყო გამოფენილი. 1941 წელს მან ფილოსოფიისა და გერმანისტიკის შესწავლა დაიწყო, 1943 წლიდან კი დარწმუნდა, რომ მისი მთავარი საქმე მწერლობა იყო. მის მიერ შექმნილი პერსონაჟები სცენაზე ყველაზე ოსტატურად მსახიობმა თათული დოლიძემ განასახიერა. პიესა თარგმნა მანანა ჭელიძემ, სპექტაკლის მუსიკალური გამფორმებელია ია საკანდელიძე, ქორეოგრაფი – კოტე ფურცელაძე, რეჟისორის თანაშემწე კი - გრიგოლ თათეიშვილი.

ამ ბოლო დროს განსაკუთრებით ხშირად ვსაუბრობთ იმაზე, რომ რობერტ სტურუაზე ძლიერი, სამწუხაროდ, არ გვყავს. ამასთან, იმაზეც გვწყდება გული, რომ ის მომავალ თაობებს არ ზრდის… იშვიათად იმასაც გაიგონებთ, რომ ,,სხვას” გასაქანს არ აძლევენ, ან ხელს არ უწყობენ, მაგრამ აქვე ჩნდება კითხვა, იქნებ შედარებით ახალგაზრდებს ეს უბრალოდ არ შეუძლიათ და ამიტომ სამხატვრო ხელმძღვანელიც იძულებულია, რომ ჩაერიოს დადგმაში მხოლოდ იმიტომ, რომ სპექტაკლი სოცოცხლისუნარიანი გახდეს და რამდენიმე თვე მაინც იცოცხლოს და მისთვის გაღებული სადადგმო ხარჯები გაფლანგული არ აღმოჩნდეს… ამ შემთხვევაში სტურუას ,,ჩარევა” გასაგებია... თუმცა, იქვე ჩნდება მეორე მომენტიც: იქნებ, სჯობს გავიგოთ ვინ ვინ არის და დავრწმუნდეთ, რომ მათ ხელს კი არ უშლიან, მათ ეს უბრალოდ არ შეუძლიათ და მორჩა!

OLE კორტეს, OLE !

ხოაკინ კორტესის კონცერტმა "ჩემი მარტოობა" ისეთი აპლოდისმენტები გამოიწვია, რომლის მსგავსიც თბილისის ოპერისა და ბალეტის თეატრს არ ახსოვს. ასეთ ოვაციებს არც შემსრულებელი ელოდა. მსმენელის მუხტმა კორტესი უმალ დაარწმუნა, რომ ქართველები ფლამენკოს სულს ჩასწვდნენ, მათ ესპანელი ბოშების ოსტატობა სათანადოდ შეაფასეს.

კორტესი საოცარი აღნაგობით, ტემპერამენტითა და პლასტიკით გამოირჩევა. თვალშისაცემია მისი ენერგიულობა, რომელმაც მსმენელი ემოციებისგან დაცალა. ფოტოებში ისე გამოიყურება, როგორც მაჩო, მაგრამ ეს მისი ვარსკვლავური იმიჯია. ცხოვრებაში ის ძალიან უბრალო და საოცრად გახსნილი ადამიანია, ამბიციებს მოკლებული.

შემსრულებელი თბილისში მადრიდიდან მიუნხენის გავლით ჩამოფრინდა. დედის ავადმყოფობამ ხელი შეუშალა საქართველოში კიდევ ერთი დღით დარჩენილიყო. მან ქართულ კულტურასთან ზიარება სამომავლოდ გადადო.

პრესკონფერენცია ხოაკინ კორტესის ესპანური სალამით დაიწყო. შეხვედრას კონცერტის ორგანიზატორი გაერთიანების - "თაგისს არტს"-ის აღმასრულებელი დირექტორი ანი ლაღიძე უძღვებოდა. მან კორტესის სახელით მოგვმართა თავი შეგვეკავებინა შემსრულებლის პირად ცხოვრებასთან დაკავშირებული კითხვებისგან...

"ჩემთვის აქ ყოფნა დიდი სიამოვნებაა. საქართველოში პირველად ჩამოვედი და ვეცდები ფლამენკოს კულტურით გასიამოვნოთ. ფლამენკო ბოშების მონაპოვარია. ოც წელზე მეტია რაც ვმოგზაურობ და მაყურებელს საკუთარ გამოცდილებას ვუზიარებ. ვფიქრობ, სხვა ქვეყნების მსგავსად, საქართველოშიც შევძლებ მთელი სულითა და სხეულით გადმოვცე ის, რასაც ფლამენკო ჰქვია" - აღნიშნა ხოაკინ კორტესმა და "24 საათის" შეკითხებს უპასუხა:

- თქვენ ევროკავშირში ბოშათა ელჩი ხართ... რა მისია გაკისრიათ?

- ძალიან კმაყოფილი ვარ, რომ რომანებმა (ანუ ბოშებმა) ევროკავშირში ელჩად დამასახელეს... პროცესი წინ ნელა მიიწევს, მაგრამ მთავარია, რომ ითვალისწინებს ბოშა ხალხის განათლებასა და აღზრდას... ჩემი მისიაც ეს არის...

- საკუთარ გამოცდილებას ახალგაზრდებსაც უზიარებთ?

- ამის დიდი სურვილი მაქვს... მინდა მათ ჩემი სტილის სპეციფიკა გავაცნო, რომელიც საკუთარი გამოცდილებით გამოვიმუშავე და სხვადასხვა ილეთების ერთობლიობას წარმოადგენს. საზოგადოებას ის ძალიან მოსწონს, ამიტომ მსურს სხვასაც გავუზიარო და განსაკუთრებით ახალგაზრდა თაობას, რომელთანაც აუცილებლად ვითანამშრომლებ.

- რას იტყვით დუენდეს ფენომენზე?

- არ შემიძლია ვიპოვო სიტყვა, რომელიც დუენდეს არსს ზუსტად გადმოსცემს. ის მართლაც უნიკალური ფენომენია. მისი ძალა მაგიურია, იდუმალებით მოცული... როცა სცენაზე ვდგავად და ვცეკვავ, ვგრძნობ როგორ მივცურავ სადღაც, თითქოს ჰაერში... ამ დროს რაღაც განსაკუთრებული ხდება... დუენდეს სიტყვებით ვერ გადმოსცემ, ის უნდა შეიგრძნო...

შემსრულებელმა დადგმაზე, რომელიც მისი მეექვსე დამოუკიდებელი მანუშევარია, ორიოდე სიტყვით ისაუბრა. "მას შემდეგ რაც საკუთარ თავს ჩავუღრმავდი და მასთან განვმარტოვდი, ეს წარმოდგენაც შევქმენი... ამ საღამოს ნახავთ ზუსტად იმას, რასაც ბოშური ფიესტა ჰქვია", - აღნიშნა კორტესმა, რომელიც, როგორც აღმოჩნდა, ამ ბოლო დროს განსაკუთრებით ბევრს ფიქრობს მოცეკვავის "მოკლე ცხოვრებაზე". მისი სურვილია, შეიქმნას ფონდი, რომელიც მოცეკვავეთა ბედზე, მათ მატერიალურ მდგომარეობაზე იზრუნებს. "ცეკვას არა აქვს ისეთი მხარდაჭერა, როგორიც მაგალითად კინოს. სახელმწიფო პენსიასაც კი არ გვინიშნავს... და ეს ჩვენი ბრალი კი არა, ინსტიტუციონალური პრობლემაა", - გვითხრა შემსრულებელმა და იქვე აღნიშნა: - "მადლობა ანის, რომელმაც ამდენი იბრძოლა იმისათვის, რომ აქ ჩამოვეყვანე...", რასაც ანი ლაღიძემ უპასუხა: "თუ ჩემმა უსაყვარლესმა არტისტმა ყველაფერს დაუღალავი შრომის შედეგად მიაღწია, ჩვენც მხოლოდ დაუღალავი შრომის შედეგად შევძელით მისი საქართველოში ჩამოყვანა"... "თაგისს Aრტს"-ის წარმომადგენლებმა კორტესს საჩუქრად ქართველი მინიატურისტის - ლევან მარგიანის ნამუშევარი გადასცეს. პრესკონფერენცია მოცეკვავესთან ფოტოგადაღებით დასრულდა...

წარმოდგენას რაც შეეხება, მასში ცამეტი პროფესიონალი მონაწილეობდა. კორტესმა საქართველოში კანტაორებისა (მათ შორის სამი ქალი გახლდათ) და ინსტრუმენტალისტების საუკეთესო ჯგუფი ჩამოიყვანა.

თამანედრო ფლამენკოს ვარსკვლავისადმი მიძღვნილ სტატიებში შეიძლება ამოიკითხოთ ავტორთა უკმაყოფილება იმის შესახებ, რომ კორტესმა ფლამენკოს მუსიკა ამ ფენომენისთვის უცხო ინსტრუმენტების - მაგალითად, ვიოლინოს ან ჩელოს ხმოვანებით გაამდიდრა და ამით უპირატესობა ჩამოართვა გიტარას, რომელიც ტრადიციულად წამყვარ როლს ასრულებდა. ამის შესახებ შესაძლოა ყველას ინდივიდუალური მოსაზრება გააჩნდეს. მე კი ვფიქრობ, რომ ვიოლინოსა და ჩელოს ხმა, რიტმი და მელოდიურობა წარმოდგენას ავსებდა და ძალას მატებდა. აღარეფერს ვამბობ კანტაორების, გიტარისტებისა და დასარტყამ-ინსტრუმენტალისტების ოსტატობაზე.

კორტესი მართალი აღმოჩნდა - თუ გინდა რომ ფლამენკო "გაიგო", მას თავად უნდა მოუსმინო, რადგან ამ ემოციის გადმოცემა შეუძლებელია. აღფრთოვანების გამოხატვას მაყურებელი ოვაციებითა და შეძახილებით - OLE გამოხატავდა, შემსრულებელს იარუსებიდან ესპანურადაც კი მიმართავდნენ... ჟან-პოლ გოტიეს კოსტუმებში გამოწყობილი ბაილაორი კმაყოფილებას ვერ მალავდა და... ბოლომდე დაიხარჯა.

შემოთავაზებულ ნომრებში მოცეკვავის პროფესიონალიზმი და სხეულის ფლობის ოსტატობა შეიმჩნეოდა, მაგრამ თუ იმასაც გავითვალისწინებთ, რომ მახში ესპანელი ბოშის სისხლი ჩქეფს და სცენაზე კლასიკური ბალეტის ბალერონი დგას, გასაკვირი არაფერია... კორტესის დაუღალავი ენეგიაც ხანგრძლივი რეპეტიციების შედეგია. მოკლედ, ამ მოცეკვავემ ზუსტად იცის, როგორ მიაღწიოს წარმატებას და მოიპოვოს მაყურებლის აღფრთოვანება...

კონცერტის ბოლოს, იმპროვიზაციით განთქმული ბოშების იმპროვიზირებული სანახაობაც შედგა. იმ დროს კორტესი ყველაზე მეტად კმაყოფილი და ბედნიერი ჩანდა, რადგან თანამოზრეთა რიგში იდგა, დასარტყამზე მთელი მონდომებით უკრავდა და იმასაც ახერხებდა სცენაზე საცეკვაოდ ხან ერთი მონაწილე "გაეგდო", ხან მეორე... ასე ყველა აიძულა ეცეკვა და ქართველი მაყურებლის აპლოდისმენტები დაემსახურებინა.

მსმენელის სასარგებლოდ უნდა ითქვას, რომ ხოაკინ კორტესმა კონტრაქტით გათვალისწინებულ დროს გადააჭარბა და ბის-ზე ორჯერ გამოვიდა. როგორც ანი ლაღიძისგან შევიტყვეთ, მსგავსი რამ არსად მომხდარა. ხოაკინ კორტესმა ისეთი შთაბეჭდილებებითა და მადლიერებით დატოვა საქართველო, უკან ის აუცილებლად დაბრუნდება.

დესტრუქციული ყოფის იმპულსი

გუშინ წვიმდა. წვიმიანი ამინდი თავზარდამცემი ამბავია თბილისის ძველი უბნების ავარიულ სახლებში მაცხოვრებლებისთვის. როცა თავზე გაწვიმს, რთულია გააიდეალო ყოფა, რომელიც დესტრუქციულია...

სამაგიეროდ წვიმის მოსვლა არ აშინებთ იქ, სადაც ახალმშენებლობების ბუმია, მაგალითად: ვაკეში. წვიმის ხმაური სიამოვნებს კიდეც ატენის ქუჩაზე, ერთ-ერთ ახალაშენებულ კორპუსში მცხოვრებ გია ბუღაძეს, რომლის გამოფენაც, სახელწოდებით "თბილისი დღისით და ღამით", სამშაბათს, 19 საათზე, გალერეაში "ბაია" გაიხსნება... მხატვრის ფერწერულ ტილოებში აღმოვაჩინე, რომ ხელოვანს შესაძლებელია თავზე არ აწვიმდეს, მაგრამ "დესტრუქციული ყოფა" აწუხებდეს, თუნდაც მხოლოდ შემოქმედებითად... გია ბუღაძეს საკუთარ სახელოსნოში გავესაუბრე.

- ბატონო გია, პროდუქტიულობით ნამდვილად გამოირჩევით... საინტერესოა, რა გახდა ახალი ნამუშევრების შექმნის იმპულსი?

- დესტრუქციული ყოფა, რომელიც ჩემში შემოქმედებით იმპულსებს ბადებს. საზღვარგარეთ ყოფნისას, გაოცებული ვრჩები, როცა ვხედავ როგორ უვლიან და უფრთხილდებიან საკუთარ ქალაქს, იქნება ეს პარიზი, რომი, ფლორენცია, ბარსელონა, მადრიდი თუ სხვა. თბილისი კი ძალიან დესტრუქციულია.

იქ გარემო ერთგვარი "სურათია", რომლის დახატვა, თითქმის, შეუძლებელია, რადგან ვერ "შეალამაზებ". აქ კი, მიმოიხედავ და "სურათი" არსად ჩანს. თბილისი მაშინაა "ხელოვნდება" (ანუ იქცევა ხელოვნებად), როცა ტილოზე გადადის. ეს პარადოქსია, მაგრამ ასეა. თბილისი ძალიან არტისტული ქალაქია.

- ოცდაექვსივე ნამუშევარი განსხვავებულია, მაგრამ კომპოზიციათა მრავალფეროვნების მიუხედავად, ერთია ნახევარტონების თამაშში დაჭერილი ხელწერა ყოველგვარი მანევრის გარეშე...

- მართლაც ასეა, რადგან არაფერს ვიგონებ. მე მეტაფორა დავინახე ჩვეულებრივში... თუნდაც, ბადეში გახვეულ მცენარეებში, ან გადაყრილი სკამების გროვაში სახლის სახურავზე. ამ ქუჩაზე რომ გაიაროთ, ნახავთ სამ კარს, რომელთაგან ერთი ბოქლომით არის ჩაკეტილი, მეორე შეღებულია, ხოლო მესამე - დახურული. ამ ტილოზე დღე და ღამე გაერთიანებულია, სერიასაც ამიტომ დავარქვი "თბილისი დღისით და ღამით".

- ნამუშევრების დათვალიერებისას, თითქოს ნაცნობია ყველა აივანი, ეზო, ქუჩა და ხედი... მაგრამ სინამდვილეში, ალბათ, უმეტესობა არ მინახავს, მათ შორის არც ეს საოცარი ხვეული კიბე... თბილისის რომელი ქუჩები ჩახატეთ?

- ეფექტურ ადგილებს არ ვეძებდი. ჩანახატები გავაკეთე სოლოლაკში, მთაწმინდაზე, ვერაზე... აქ მოცემულია ზუბალაშვილების, ბარნოვის, ჭონქაძის, თაბუკაშვილის, დავითაშვილის, არსენას, ინგოროყვას სახელობის ქუჩების და ეზოების ფრაგმენტები. აქცენტი მაინც ძველ თბილისზე გავაკეთე... სიმართლე გითხრათ, ქუჩაში მუშაობა მიჭირდა, რადგან ხატვის საშუალებას გამვლელები არ მაძლევდნენ, ამიტომ ჩანახატებს სწრაფად ვაკეთებდი. ერთხელ ისიც კი მითხრეს: ამ სახლს რატომ იხატავთ, მერე აღარ დაანგრევენო.

- რა არის თქვენთვის თბილისი?

- მეტაფორა... ზოგისთვის თბილისი რესტორნების ან სიყვარულის ქალაქია. მაგრამ ჩემთვის ის - как замок

- თქვენი საუბრიდან გამომდინარე, ეს გამოფენა ერთგვარი აქციაა და არა ვერნისაჟი.

- შეიძლება ასეც ითქვას.

- მაგრამ გალერეა "ბაია" რომ ოცდაექვსივე ნამუშევარს ვერ დაიტევს?

- 26 ტილო იქ ნამდვილად ვერ დაეტევა. არჩევანს, ალბათ, "ბაიას" სივრცის შესაბამისად გავაკეთებ და ვნახოთ, რომელიც მოუხდება იმას გამოვფენ. ამასთან, იმ ჩანახატების ექსპონირებაც მინდა, რომლებზე დაყრდნობითაც ეს ნამუშევრები შევქმენი. მათში უკეთ იგრძნობა მოძრაობა, რომელიც ვფიქრობ საინტერესო უნდა იყოს დამთვალიერებლისთვის.

- ეს გალერეა რატომ აირჩიეთ?

- იმიტომ, რომ თბილისში გალერეები ვერ მუშაობენ. ნამუშევრები საგამოფენოდ აპრობირებულ სივრცეში უნდა გამოფინო. ამ მხრივ, ბაია წიქორიძე ერთ-ერთი ყველაზე პროფესიონალი გალერისტია საქართვლოში.

მხატვრის ოთხი ნამუშევარი სერიიდან "თბილისი დღისით და ღამით" მოჩარჩოებისას უკვე გაიყიდა. გია ბუღაძის მხატვრობით დაინტერესებულ კოლექციონერებს გულგრილს არც ეს გამოფენა დატოვებს. და მიუხედავად იმისა, რომ ახალი ნამუშევრები კარგად წარმოაჩენს უცხოელებისთვის განსაკუთრებით მიმზიდველ თბილისის ძველი უბნების კოლორიტს, მათ ფერადოვნებასა და ეკლექტიზმს, მხატვარი სულ მალე ქალაქ ფრანკფურტში სულ სხვა ნამუშევრებს გამოფენს, სერიიდან "კონცერტი". ფერწერულ ტილოებში ნათლად ჩანს მხატვრის მუსიკით შთაგონებული ფანტაზია, ფერში გაცოცხლებული ბგერა, სივრცული აზროვნება. 40 ნამუშევარი შექმნილია ბეთჰოვენის, ვაგნერის, მალერის, ლისტის, ჰენდელის, ვერდის, შუმანის, ბრამსის, შოპენის და სხვათა მელოდიებზე. მათ შორის, ავტორს განსაკუთრებით მოსწონს რიჰარდ შტრაუსის "ალპური სიმფონია." მათ კი ვისაც გია ბუღაძის "თბილისი დღისით და ღამით" დააინტერესებს, ვურჩევ ნახევარტონებში გაცოცხლებული თბილისის ფრაგმენტები ბეთჰოვენის სავიოლინო კონცერტის თანხლებით დაათვალიეროს.

რობერტ სტურუამ პედაგოგობა გადაწყვიტა

სიახლე მათთვის, ვისაც სურს მაყურებლამდე ,,ამბის მიტანის ხელოვნებას” დაეუფლოს

მოდით, საკუთარ თავს მცირე გამოკითხვა ჩავუტაროთ და გავიხსენოთ უახლოეს წარსულში, გუშინწინ, იმის წინ და ა.შ. ახალგაზრდა რეჟისორის მიერ დადგმული ერთი სპექტაკლი, რომელშიც ის სიუჟეტს ანუ ამბავს ოსტატურად გვიყვება... თქვენი არ ვიცი, მაგრამ პირადად მე ახლახან ნანახ წარმოდგენებზე იგივეს ვერ ვიტყვი. როგორც ჩანს, რეჟისორთაგან მაყურებლამდე ,,ამბის მიტანის ხელოვნებას” ერთეულები ფლობენ, რაც სერიოზულ პრობლემად იქცა, როგორც დრამის რეჟისორთათვის, ასევე მაყურებლისთვის.

ამ ბოლო დროს მომრავლდა შემთხვევები, როდესაც რეჟისორები არა თუ ვერ გვიყვებიან პიესაში მოცემულ სიუჟეტს, სამუშაოს ვერ ასრულებენ და მათი დაწყებული საქმის დამთავრებას ან სხვები იღებენ საკუთარ თავზე, ან კიდევ, რეპეტიციები თვეობით იწელება. ამის მაგალითია რუსთაველის თეატრში დადგმული სპექტაკლი ,,Play ანუ სიკვდილის როკვა”, რომელზე მუშაობაც რეჟისორმა ანდრო ენუქიძემ დაიწყო, მაგრამ რობერტ ასტურუამ დაამთავრა. ასევე, მარჯანიშვილის თეატრში განხორციელებული ,,ქალი წარსულიდან”, რომლის დადგმა, კვლავაც ერთმა – პაატა ციკოლიამ დაიწყო, მაგრამ მეორემ – ლევან წულაძემ დაამთავრა... ახლა კი ველოდებით, პრემიერას როდის შემოგვთავაზებს რეჟისორი დათო პაპავა, რომელიც რუსთაველის თეატრის ექსპერიმენტულ სცენაზე უკვე რამდენიმე თვეა დგამს სპექტაკლს, რომელზეც თეატრალები ისევე წინასწარ ალაპარაკდნენ, როგორც თავად ამ რეჟისორზე. თანაც, ამ შემთხვევაში, წარმოდგენის გამოშვების დაგვიანების პრობლემა სადადგმო ხარჯები სულაც არ გახლავთ. დაფინანსება არსებობს, შედეგი კი – არა და არა... თუმცა, მაინც ვერ ვიფიქრებდი, რომ რეჟისურის ანა-ბანას არმცოდნე ახალგაზრდების მომრავლება შეაწუხებდა რობერტ სტურუას, რომელმაც გადაწყვიტა ხელი მოჰკიდოს საქმეს, რომელზეც ერთხელ უკვე თქვა უარი და თანაც, საკუთარი სურვილით.

საქმე ახალ წამოწყებას ეხება. კერძოდ იმას, რომ შოთა რუსთაველის თეატრისა და კინოს უნივერსიტეტი აცხადებს მიღებას დრამის რეჟისურის ფაკულტეტზე, სამაგისტრო პროგრამის გავლით. მსურველებმა განაცხადები 30 დეკემბრის ჩათვლით უნდა წარმოადგინონ, 26 დეკემბერს კი, კონსულტაციების მისაღებად, ღია კარის დღე გაიმართება.

სპეციალობის დასახელება - დრამის რეჟისურა (თეორიისა და პრაქტიკის ანალიზი), მისანიჭებელი აკადემიური ხარისხი – ხელოვნების მაგისტრი, პროგრამის ხელმძღვანელები - რეჟისორი რობერტ სტურუა და ასოცირებული პროფესორი თამარ ბოკუჩავა, სწავლების ხანგრძლივობა - ორი წელი. აღნიშნული პროგრამის მიზანია, მომზადდეს თეატრის რეჟისურის ისეთი სპეციალისტი, რომელიც იცნობს თანამედროვე სათეატრო პროცესებს, ერკვევა თეატრის თეორიაში, იცის რეჟისურის ისტორია, თეორია და შეუძლია შემოქმედებითი თეატრალური პროცესის დაგეგმვა, ანალიზი და მართვა.

სამაგისტრო კურსის ხელმძღვანელები მიიჩნევენ, რომ რეჟისორ-ანალიტიკოსის მომზადება იმიტომაცაა მნიშვნელოვანი, რომ ის თეატრალურ პროცესს ერთიანი კულტურული პროცესის კონტექსტში აღიქვამს, იცნობს და ხედავს სათეატრო რეჟისურის მიერ განვლილ გზას და განჭვრეტს მისი უახლოესი თუ შორეული განვითარების პერსპექტივებს. მისთვის ცნობილია სპექტაკლის მომზადების საწარმოო-ტექნოლოგიური მხარის ძირითადი კომპონენტები და მათი შესაძლებლობები. ასეთი ტიპის სპეციალისტი კი, ქართული თეატრის საუკეთესო ტრადიციის განვითარებასა და მსოფლიო თეატრალურ პროცესში ქართული თეატრის ინტეგრაციას შეუწყობს ხელს. ის აღჭურვილი იქნება მხატვრული სათეატრო პრაქტიკის ანალიზისა და კონცეპტუალური რეჟისურისათვის აუცილებელი პროფესიული მეთოდოლოგიური მიდგომებით.

მათი ჩანაფიქრი სერიოზულია. მთავარია გამოჩნდნენ ახალგაზრდები, რომლებიც მათთვის შეთავაზებულ მოთხოვნებს დააკმაყოფილებენ. მაგისტრანტები, ორი წლის განმავლობაში, თეორიული კურსის პარალელურად, პრაქტიკას რუსთაველის თეატრში გაივლიან. მათ მოემსახურება თეატრის ექსპერიმენტული სცენა. კონკურსის მონაწილეს აუცილებლად უნდა ჰქონდეს ბაკალავრის წოდება და მნიშვნელობა არა აქვს რომელ სფეროში აქვს განათლება მიღებული. აქ მთავარია, მისი შემოქმედებითი ალღო, მხატვრული აზროვნება და ინტელექტი. აღნიშნულ საკითხთან დაკავშირებით, გაზეთი ,,გაზეთი 24” საათი რეჟისორ რობერტ სტურუას გაესაუბრა.

- თქვენ პედაგოგობა ერთხელ უკვე სცადეთ და შემდეგ, განაცხადეთ, რომ ეს საქმე არ გეხერხებათ...

- ახალგაზრდებთან მუშაობა იმდენ ენერგიას მოითხოვს, რამდენითაც, ერთი სემესტრის განმავლობაში, დაახლოებით, სამ სპექტაკლს დავდგამდი... თუმცა, ისიც უნდა ვთქვა, რომ მაშინ ჩემს სტუდენტებთან ძალიან დავახლოვდი. მათ შორის, ერთი-ორი კარგი რეჟისორი დადგა. ერთ-ერთს, სამწუხაროდ, ბედმა ვერ გაუღიმა და ისეთ ვალებში ჩავარდა, რომ ამდენი ხანი რუსეთში, სადღაც ,,ბენზინკალონკაზე” მუშაობს. მეორეა გოგა თავაძე, რომელიც ახლა ბათუმის თეატრის სამხატვრო ხელმძღვანელია... მართალია, მის ბოლო სპექტაკლთან დაკავშირებით რაღაც შენიშვნები მაქვს, მაგრამ ეს ისეთი პრობლემებია, რომლებიც ისედაც შემიძლია ვუთხრა.

- ახლა რატომ გადაწყვიტეთ პედაგოგობა?

- უმთავრესად იმიტომ, რომ ვატყობ, ახალგაზრდა რეჟისორები სცენიდან ამბავს ვერ გვიყვებიან... კი, ინტელექტუალებიც არიან, მაგრამ მოხვალ სპექტაკლზე და სიუჟეტს ვერ გაიგებ, აღარაფერს ვამბობ იმაზე თუ რას ქადაგებენ... როგორც აღმოჩნდა, ამბის მოყოლა რთულია და მეც მინდა მათ სწორედ ეს ვასწავლო. აი, დანარჩენი კი, რაც აზროვნებას, მსოფლმხედველობასა და ესთეტიკას ეხება, მათი ნიჭიერების საქმეა. აი, როგორც, მაგალითად, პიანისტს ასწავლიან დაკვრას... ეტყვიან, დაუკარი ბახის მენუეტი და ისიც დაუკრავს, შენ მოისმენ და რომც არ იყოს გენიალურად შესრულებული, მაინც იტყვი, რომ ბახს ძალიან სასიამოვნო მუსიკა დაუწერია... აი, ეს მინდა ვასწავლო მათ, რასაც, სხვათაშორის, არც რუსეთში ასწავლიან...

- ანუ მასშტაბურად რომ ვიმსჯელოთ, ეს ყველგან პრობლემაა?

- დიახ, რადგანაც უცხოეთში ახალგაზრდებს ისე ზრდიან, რომ ამბის მოყოლას მათაც არ ასწავლიან... ისინი თვლიან, რომ ეს მარტივია... არადა, ეს მთავარია ხელოვენბაში, თვით სახვით ხელოვენბაში და მუსიკაშიც კი... რეჟისორმა, მსახიობების საშუალებით, უნდა შეძლოს მომიყვეს სიუჟეტი, რომელსაც მაყურებელს სთავაზობს. სხვათაშორის, მინდა გითხრათ, რომ ამას მსახიობები, ზოგჯერ, რეჟისორის გარეშე უკეთ ახერხებენ... იმიტომაც არის გავრცელებული მოსაზრება იმის შესახებ, რომ რეჟისორი მსახიობებს ხშირად ხელს უშლის... მაგალითად, მოსკოვის მცირე თეატრი საერთოდ უარყობს რეჟისორს, იქ ამბობენ, რომ მსახიობები საქმეს თვითონ შესანიშნავად გაართმევენ თავს...

- მაგისტრანტებს რა კრიტერიუმით შეარჩევთ?

- მე ვფიქრობ, რომ რეჟისორი, უპირველესად, ძალიან საღი აზროვნების ადამიანი უნდა იყოს. ის უნდა ხედავდეს და ანალიზს უკეთებდეს იმას, რაც სამყაროში ხდება... ამის შემდეგ კი, შესაძლოა ბანალურადაც კი ჟღერდეს, მაგრამ მას თეატრი ისე უნდა უყვარდეს, რომ სხვაგან არ უნდოდეს... რომანტიზმის პერიოდი დასრულდა. ვფიქრობ, რომ საქართველო ნამდვილად იმსახურებს იმას, რომ თავზე ზვავივით დამტყდარ პრობლემებზე პირდაპირ ვილაპარაკოთ. ყველივე ამას კი, ძალიან საღი აზროვნების ადამიანი სჭირდება.

- რა არის ის განსაკუთრებული, რაც თქვენი პედაგოგებისგან ისწავლეთ და მომავალ თაობას გადასცემთ?

- იცით რა, ეს საქმე რწმენასავით არის... აი, მიშა თუმანიშვილი და სხვათაშორის, დოდო ალექსიძეც, როგორც კი რაიმეს ჩავიდენდით, არ შევასრულებდით დავალებას, მკაცრადაც გვსჯიდნენ. ასეთი საქციელი ღალატად ითვლებოდა. წლების განმავლობაში იმ დასკვნამდე მივედი, რომ დავაკვირდი, ვინც თეატრს ღალატობს, მისი ცხოვრება ცუდად შემოტრიალდება ხოლმე... თავდაპირველად, სწორედ ამას უნდა მივაქციოთ ყურადღება, შემდეგ კი, აუცილებელია ფილოსოფიის ისტორიის შესწავლა, რადგანაც მსოფლიოს ისეთი რეჟისორები სჭირდება, რომლებიც ახალ აზრს მოგვაწოდებენ და ჩვენც მათი სპექტაკლებიდან სახლში გაკვირვებულები და გახარებულები წამოვალთ... შესაძლოა, რეჟისორის პოზიციას სულაც არ ვეთანხმებოდეთ, მაგრამ მთავარია მან დაგვაფიქროს...

- ამ სამაგისტრო პროგრამის ამოქმედების მიზანი ისიც ხომ არ არის, რომ გსურთ დატოვოთ მოწაფე, რომელიც თქვენს გზას გააგრძელებს?

- გუშინ მიყვებოდნენ, რომ ერთ რეჟისორს უთქვამს, თურმე, რობიკო ძალიან ცუდად გამხდარა, დამიძახა და მითხრა, ქართული თეატრის ბედი შენ გააგრძელეო... მე, რა თქმა უნდა, გამეცინა... ასე არ ვფიქრობ, რადგანაც ეს ჩემს გარეშე მოხდება... ასე ადვილი რომ იყოს პედაგოგისთვის რაიმეს მოსწავლისთვის გადაცემა, მაშინ ყველაფერი ძალიან ლოგიკური იქნებოდა...

ამერიკული თეატრალური ოსკარი ქართველებს!

ირაკლი კავსაძე და "SYNETIC THEATRE”

ვაშინგტონი თეატრალური ხელოვნების მოყვარულთა ადგილია. ამ სფეროში განსაკუთრებით პრესტიჟულია ამერიკელი მსახიობის - ჰელენ ჰეიზის (1900-1993 წწ.) სახელობის ყოველწლიური პრემია, რომელსაც თეატრალურ "ოსკარსაც” უწოდებენ.

Helen Hayes Awards 1984 წელს დაარსდა და საყოველთაო ინტერესი გამოიწვია. 24 კატეგორიაში გამოვლენილი გამარჯვებულები წამყვანი რეჟისორები, მსახიობები, სცენოგრაფები, სპექტაკლის მუსიკალური გამფორმებლები, ქორეოგრაფები და გამნათებლები არიან. მათ შორის არაერთგზის აღიარეს 2002 წელს პაატა (მსახიობი და რეჟისორი) და ირინა (ქორეოგრაფი) ციქურიშვილების მიერ დაარსებული "SYNETIC THEATRE”.

"სინეტიკ თეატრს" აქვს გამორჩეული ხელწერა, რომელიც ამერიკელ მაყურებელს ძალიან მოსწონს. შემოქმედებითი ჯგუფი წარმატების მიზეზად ქართულ ფუძესა და ქართული თეატრალური ხელოვნების ტრადიციას ასახელებს. თეატრის ჩამოყალიბებაში დიდი წვლილი მიუძღვის მსახიობ ირაკლი კავსაძეს, რომელიც 1969 წლის 31 აგვისტოს ცნობილი ქართველი მსახიობების - კახი კავსაძისა და ბელა მირიანაშვილის ოჯახში დაიბადა. 7 წლისა მონაწილეობდა რობერტ სტურუას გახმაურებულ სპექტაკლში "კავკასიური ცარცის წრე", 1986-1990 წლებში სწავლობდა თბილისის შოთა რუსთაველის სახელობის თეატრისა და კინოს ინსტიტუტში, 1991 წლიდან ჩაირიცხა რუსთაველის თეატრში.

ირაკლი კავსაძე ამერიკაში 2001 წლიდან მოღვაწობს. არის "სინეტიკ თეატრის" ერთ-ერთი წამყვანი მსახიობი. მის მიერ განსახიერებული როლებიდან აღსანიშნავია: ექიმი ვან ჰელსინგი ("დრაკულა"), მეფე აიეტი ("არგონავტები"), ზვიადაური ("სტუმარ-მასპინძელი"), კლავდიუსი ("ჰამლეტი"), პილატე პონტოელი ("ოსტატი და მარგარიტა"), მოხუცი ("ოქროს თევზი"), კარაბას ბარაბასი ("ბურატინო") და სხვა. ამასთან არის სპექტაკლების - "მაკბეტი", "ფრანკეშტეინი", "ოსტატი და მარგარიტა", "სალომეა" - მუსიკალური გამფორმებელი.

საქართველოში ირაკლი კავსაძე რამდენიმე კვირით ჩამოვიდა. ამერიკაში დაბრუნებამდე ჩაწერილ ინტერვიუში მან არაერთ კითხვაზე გვიპასუხა.

- ბ-ნო ირაკლი, როგორ დაიწყო თქვენი შემოქმედებითი კავშირი პაატა ციქურიშვილთან?

- ამერიკაში ჩასვლამდე ვიცოდი, რომ პაატა გერმანიაში იმყოფებოდა და შემოქმედებით ჯგუფთან ერთად ევროპაში მოგზაურობდა. მისი ამერიკაში გადასვლის ამბავი ვაშინგტონში შევიტყვე და დიდი ხნის უნახავ მეგობარს შევხვდი. პაატა ამერიკული ცხოვრების წესს კარგად იცნობდა. მეც მივხვდი, რომ იქ დამკვიდრება და უცხო სცენაზე გამოსვლა იოლი არ იქნებოდა. თუმცა, ისიც უნდა ითქვას, რომ ამერიკაში მსახიობები პრივილეგიებით სარგებლობენ, რადგან შემოქმედ ადამიანებს ინტერნაციონალებად მიიჩნევენ. მადლობა ღმერთს ყველაფერი კარგად აეწყო და თეატრის დირექტორთა საბჭოს მოწონება დავიმსახურე.

- ვინ მართავს და აფინანსებს ამერიკულ თეატრს?

- სახელმწიფო დოტაციაზე არც ერთი თეატრი არ იმყოფება. თეატრს ჰყავს დირექტორთა საბჭო, რომელიც ყველაფერს აკონტროლებს. შემოქმედებით ორგანიზაციებს აფინანსებენ კერძო პირები, კომპანიები და კორპორაციები. მათ ხელოვნების გადარჩენა-განვითარებისთვის გაღებული თანხა სახელმწიფო გადასახადებში ექვითებათ, რაც ორმხრივი სარგებელის მომტანია. ორგანიზაციებს ამიტომაც უჩნდებათ ქველმოქმედების სურვილი, თორემ ბილეთების გაყიდვის ხარჯზე ვერ იარსებებ. სტაბილური ხელფასიც მხოლოდ იმ ადამიანებს აქვთ, რომლებიც კომპიუტერებთან სხედან და გრანტების მოპოვებაზე მუშაობენ, ინფორმაციას უგზავნიან მაყურებელს, სხვადასხვა ორგანიზაციებს... მსახიობები კი ხდებიან დამლაგებლები, მომვლელები, ბარმენები, გამყიდველები და აგროვებენ ფულს იმისათვის, რომ დაბეჭდონ ფოტოსურათები, რომლებსაც მათი ბიოგრაფიული მონაცემებიც ახლავს და დააგზავნონ ტელევიზიებში, კინოსტუდიებში, თეატრებში... იქნებ გაუმართლოთ და როლზე აიყვანონ... ასეთი მონაცემები ჩვენთანაც გამოუგზავნიათ და რამდენიმე მოგვიწვევია კიდეც.

- რატომ გამოეყო "სინეტიკ თეატრი" სტანისლავსკის სახელობის თეატრს-სტუდიას?

- სტანისლავსკის თეატრ-სტუდიას 2002 წელს გამოვეყავით. ამის მიზეზი შემოქმედთა განსხვავებული ხედვა იყო და არა კონფლიქტი ან უთანხმოება. პაატა და ირინა ციქურიშვილების გარდა, თეატრ-სტუდიის დამაარსებელი გახლდათ ანდრეი ბაბელი. მათი რეჟისურა და ხელწერა ერთმანეთისგან ისე განსხვავდებოდა, როგორც ქართული და რუსული თეატრი... არადა, იყო პერიოდი, როცა პაატა და ანდრეი სპექტაკლებს ერთად დგამდნენ. ამერიკაში ჩასულმა პირველად ანდრეის სპექტაკლში "მკვდარი სულები" ვითამაშე და მახსოვს რეპეტიციები იმდენად მოსაწყენი იყო, რომ სათითაოდ ყველას გვეძინა. დღეისათვის "სინეტიკ თეატრი" საუკეთესო თეატრია ვირჯინიასა და ვაშინგტონში. ბევრი გვეხმიანება ლოს ანჯელესიდან, ნიუ იორკიდან... გვიგზავნიან მონაცემებს და ჩვენი შემოქმედებით ინტერესდებიან.

- სად დამკვიდრდა "სინეტიკ თეატრი"?

- არლინგტონში (ვირჯინია) გვაქვს ოფისი და ძალიან პატარა თეატრი, სადაც საბავშვო სპექტაკლებს წარმოვადგენთ. ძირითადად "როზლინ-სპექტრუმში” ვთამაშობთ. ხშირად გამოვდივართ ბევრისთვის საოცნებო ვაშინგტონის "კენედი ცენტრში". ამ თეატრის სცენაზე თამაში ძვირი სიამოვნებაა, რაც არ უნდა ანშლაგით ითამაშო შესაძლოა ფულის დამატება დაგჭირდეს. თავიდან დავფიქრდი, ნეტავ ეს რაში გვაწყობს-მეთქი? საქმე იმაშია, რომ "კენედი ცენტრში" წარმოდგენილ სპექტაკლებს სერიოზული დონორები ესწრებიან, რომლებსაც თუ მოეწონე ფულს გჩუქნიან და ხშირად სპონსორები დირექტორთა საბჭოს წევრებიც ხდებიან. როდესაც მაიკლ და ჰანა ჰასკეტებმა "სინეტიკ თეატრის" მიერ განხორციელებული "ფრანკეშტეინი" ნახეს, იმ დღიდან არ მოგვშორებიან და დირექტორთა საბჭოშიც გაწევრიანდნენ. როცა თეატრი დადგმისათვის საჭირო თანხას ვერ შოულობს, დირექტორთა საბჭო კანონით ვალდებულია საკუთარი ფული დადოს, რადგან დაგეგმილი სპექტაკლების გადატანა ან მოხსნა დაუშვებელია. არადა, ერთი სპექტაკლი მაქსიმუმ 8-9 კვირა შეიძლება ითამაშო, მერე მას თაროზე შემოდებენ. "სინეტიკ თეატრი" ერთადერთი თეატრია, რომელიც სპექტაკლებს აღადგენს ხოლმე.

- რას გვეტყვით ჰელენ ჰეიზის პრემიაზე, რომელზეც პირადად თქვენ ოთხჯენ იყავით ნომინირებული და სპექტაკლ "მაკბეტის" მუსიკალური გაფორმებისათვის ლაურეატობაც მოიპოვეთ?

- ვამაყობთ, რომ ჩვენი თეატრი არაერთხელ დაჯილდოვდა ჰელენ ჰეიზის პრესტიჟული პრემიით, რომელსაც თეატრალურ ოსკარსაც უწოდებენ. ის იგივეა, რაც ნიუ იორკში ტონი ავარდის სახელობის პრემია...

- ამ თეატრის ხიბლი რაში მდგომარეობს?

- ქართულ ფუძეში. ქართულ თეატრალურ ტრადიციასა და გამოცდილებაში. ჩვენც ამ ხელოვნების შვილები ვართ... პაატას პედაგოგი იყო ბ-ნი ამირან შალიკაშვილი, ჩემი - ბ-ნი გიზო ჟორდანია, რომელიც გვეუბნებოდა: მსახიობს უნდა ჰქონდეს ჯიბე, სადაც ყველაფერს შეინახავს. შესაძლოა დღეს რაღაც არ გამოგივიდეს, მაგრამ არ გადააგდო, ადექი და ჯიბეში შეინახე, ვინ იცის როდის გამოგადგებაო. ჩვენც ვცდილობთ ჯიბიდან ამოვალაგოთ ყველაფერი რაც ოდესმე გვინახავს და გვისწავლია.

- გოგი მესხიშვილთან და გია ყანჩელთან კვლავაც თანამშრომლობთ?

- ახალგაზრდა თეატრს ხელი თუ არ გაუწოდე ფეხზე ვერასოდეს დადგება. ძალიან დიდი მადლობა ბ-ნ გიას ყანჩელს, გოგი მესხიშვილს, ვატო კახიძეს, რომლებმაც ხელი შემოგვაშველეს, რადგან კარგად იციან რამდენად რთულია უცხო ქვეყანაში, მით უფრო ამერიკაში დამკვიდრება. ჩვენს თეატრს ახლა საკთარი კომპოზიტორი ჰყავს, ეს გახლავთ გურამ ლორთქიფანიძის შვილი - გოგი ლორთქიფანიძე, რომელიც არაჩვეულებრივ კომპოზიციებს წერს. აქამდე ძირითადად ვიყენებდით ყანჩელის, კახიძის, შნიტკეს, ბრეგოვიჩისა და სხვათა კომპოზიციებს.

- ბ-ნ კახი კავსაძეს აღარ იწვევთ?

- თუ სურვილი და დრო ექნება, აუცილებლად მოვიწვევთ. გვსურდა "არგონავტებში" აიეტი ეთამაშა, მაგრამ კახის მოსკოვში ჰქონდა გადაღებები და ჩვენთან ჩამოსვლა ვეღარ შეძლო. საბოლოოდ აიეტი მე შევასრულე. იცით, კახიც გადაიღალა, მან გულის ორი ოპერაცია გადაიტანა. ყველაფერს რომ თავი დავანებოთ, ინგლისურ ენაზე თამაშის გამო არანორმალურად ნერვიულობს. თუმცა, სპექტაკლში "სტუმარ-მასპინძელი" ისე კარგად ითამაშა, ამერიკელები ვერ დავარწმუნეთ, რომ მან ინგლისური არ იცოდა. კახიმ თავისი საქმე შესანიშნავად გააკეთა.

- რაც აქ ჩამოხვედით რუსთაველის თეატრის სპექტაკლებს ხშირად ესწრებით... ამ სცენაზე თამაში არ გენატრებათ?

- რა თქმა უნდა მენატრება. თუმცა, ამერიკაში წასვლას არ ვნანობ, რადგან იქ სხვა საქმესაც ვაკეთებ. ხშირად კითხულობდნენ: ვინ დგამს სპექტაკლს? - ქართველი, ვინ არის მსახიობი? - ქართველი, ვისი მუსიკაა? - ქართველის. ქართველის ხსენებამ ბევრი დაარწმუნა იმაში, რომ საქართველო რუსეთი არ არის (ამაზე ძალიან ვბრაზდებოდი), ქართულ კინოს ასწლიანი ისტორია აქვს... ჩვენ სპექტაკლების შემდეგ ვხდებით მაყურებელს, რომელსაც ვუყვებით საქართველოსა და ქართულ კულტურაზე, შემდეგ ეს ადამიანები საქართველოშიც ჩამოდიან. ერთი აქ მოინათლა კიდეც. ბედნიერებაა, როცა ჩემს ქვეყანას პატივს სცემენ. ეს არის ჩვენი დაუღალავი მუშაობის შედეგი.

- საქართველოში შვიდი წელია არ ყოფილხართ... შეცვლილი მოგეჩვენათ?

- დავრწმუნდი, რომ საქართველოში შემოქმედებითი ცხოვრება არასოდეს ჩაქრება. ვნახე რუსთაველის, მარჯანიშვილის, მოზარდმაყურებელთა თეატრების სპექტაკლები და ცრემლები მომადგა, როცა დაძაბული და მძიმე მდგომარეობის მიუხედავად დარბაზში ამდენი მაყურებელი დავინახე. ფაქტია, რომ ხალხი არ ცხრება, მას არ სურს ხელოვნებას ჩამოშორდეს. უკეთესი იქნება, თუ ამას ეკონომიკური აღმავლობაც დაემატება.

- ამერიკაში თქვენს გარეშე როგორ თამაშობენ?

- ახლა "კარმენს" წარმოადგენენ, სადაც მე არ ვთამაშობ, რადგან მარცხენა ფეხის ოპერაცია გავიკეთე და ექიმებმა სცენაზე ასვლა კატეგორიულად ამიკრძალეს. ამიტომაც ვიხელთე დრო და აქეთ ჩამოვედი, თორემ უკვე ისეთ მდგომარეობაში ვიყავი რომ ვეღარ ვჩერდებოდი. საქართველოში ისეთი ენერგიით ვივსები, რომელიც ამერიკაში უფრო მეტს შემაძლებინებს.

- როდის იხილავს თქვენს სპექტაკლებს ქართველი მაყურებელი?

- ძალიან გვინდა, რომ საქართველოში ჩამოვიდეთ. სიმართლე გითხრათ, ჩემი აქ ყოფნის ერთ-ერთი მიზეზიც ეს არის. მეგობრების დახმარებით, სამშობლოში მალე აუცილებლად ჩამოვალთ!..

რუსთაველის თეატრში მოსულ ირაკლი კავსაძეს თან უმცროსი ქალიშვილი - ნატალი-ბელაც ახლდა, რომელსაც მუზეუმს ათვალიერებინებდა და სევდიანად უხსნიდა: - "მამა, მე ამ თეატრში გავიზარდე! ნახე, ეს შენი ბებოს ფოტოა"... ამერიკაში მასთან ერთად მეუღლე – ლიკა გორგილაძე და უფროსი ქალიშვილი ირინა ცხოვრობს, საქართველოში კი საყვარელი მამა, და - ნანუკა ხუსკივაძე, დისშვილი და მეგობრების მთელი არმია.

დორის ლესინგი

ფემინისტი თუ პრაგმატიკოსი

მწერლებს არ უყვართ ე.წ. ყვითელი პრესა. სამაგიეროდ ინტერვიუზე სერიოზული გამოცემის ჟურნალისტებს ადვილად თანხმდებიან. ეს საქართველოშიც ასეა და უცხოეთშიც. თუმცა, იქ, ჩვენგან განსხვავებით, ინტერვიუერები მწერლის პირადი ცხოვრებით უფრო ინტერესდებიან და ხელიდან არ უშვებენ შემთხვევას "შემოქმედების მიღმა არსებული" გამოააშკარაონ.

ამის ცოცხალი მაგალითია ინგლისელი მწერალი, 2007 წლის ნობელის პრემიის ლაურეატი დორის ლესინგი, რომელიც ხშირად აღნიშნავს, რომ იგი ფემინისტი კი არა, უბრალოდ თავისუფალი ადამიანია, ყოველგვარი ჩაგვრისა და დამცირების წინააღმდეგ მებრძოლი... ნობელის პრემიის მინიჭებამდე ჩაწერილ ამ ინტერვიუში ლესინგი ღიად მოგვითხრობს ცხოვრების იმ რეალიებზე, რომლებმაც მნიშვნელოვნად განსაზღვრა მისი შემოქმედება.

- ქალბატონო ლესინგ, თქვენ მეორე ქმრის გვარს ატარებთ, რომელსაც 50 წელზე მეტია რაც დაშორდით...

- თქვენ ფიქრობთ, რომ უკეთესი იქნებოდა გვარად " ჭისდომ” (სიბრძნე) ვყოფილიყავი? ეს ჩემი პირველი ქმრის გვარია. ასეთ გვარს არც ერთი სრულ ჭკუაზე მყოფი ადამიანი არ აირჩევს თუ მწერლობა გადაწყვიტა. გარდა ამისა, გოტფრიდთან ბავშვი მყავდა, გვარის კვლავ შეცვლა აღარ მსურდა, თანაც ლესინგი მშვენიერი გვარია, დიდ ტრადიციებთან დაკავშირებული.

- თქვენ მხედველობაში გერმანელი რომანტიკოსი მწერალი გყავთ? თქვენი ქმარი მისი ნათესავი იყო?

- არა, გოტფრიდ ლესინგს მასთან არაფერი აკავშირებდა. გოტფრიდი კომუნისტი იყო და ნაცისტებს ემიგრაციაში გაექცა, ინგლისში გადავიდა, შემდეგ - სამხრეთ როდეზიაში. იქ ერთმანეთი ერთ-ერთ მემარცხენე ჯგუფში გავიცანით. გვქონდა რომანი, 1944 წელს კი ვიქორწინეთ, წინააღმდეგ შემთხვევაში შეეძლოთ მისი, როგორც მტრულად განწყობილი უცხოელის, გაძევება. ამ ქორწინებაში არაფერი იყო რომანტიკული.

- რასთანაა დაკავშირებული თქვენი პირველი შთაბეჭდილებები გერმანიაზე?

- მამის ნაამბობთან, რომელიც პირველ მსოფლიო ომში გერმანელების წინააღმდეგ იბრძოდა. იყო დაჭრილი, დაკარგა ფეხი და გადაიტანა ნერვული შეტევა, მაგრამ გერმანელების მიმართ მტრულად არ იყო განწყობილი. გერმანელს ცოლად მეორე მსოფლიო ომის დროს გავყევი. მერწმუნეთ, ძალიან მჭიდროდ ვარ გერმანიასთან დაკავშირებული.

- 50-იან წლებში აღმოსავლეთ ბერლინში ჩასვლის შემდეგ თქვენ დაწერეთ: "ეს ერთი-ერთი ყველაზე დამთრგუნველი განცდა იყო ჩემს ცხოვრებაში".

- აღმოსავლეთ ბერლინი აუტანელი იყო, ირგვლივ ყველაფერი - საშინელი, შიშველი და ნაცრისფერი... და მაინც, მე გოტფრიდთან მინდოდა შეხვედრა.

- რომელიც გდრ-ში გადავიდა...

- დიახ, ჩემი სურვილი იყო ურთიერთობა აღმედგინა ჩვენს შვილსა და მასს შორის. მაგრამ გოტფრიდი კომუნისტი ფუნქციონერი გამხდარიყო და "კულტურულ კავშირში" მუშაობდა. მან არ ისურვა ჩემთან შეხვედრა. ჩათვალა, რომ მისთვის ეს სახიფათო იყო.

- თქვენ მას "150 პროცენტიან კომუნისტს" ეძახდით. შემდეგ გავრცელდა ხმები, რომ ის სუკ-ის ჯაშუში იყო.

- დიახ, სამხრეთაფრიკული პოლიციის თანამშრომლები ამბობდნენ, მაგრამ ამის გადამოწმება ვერავინ შეძლო.

- აფრიკაში პატარა მიტოვებულ ფერმაში გაიზარდეთ. ვინ ან რამ იმოქმედა თქვენზე და თქვენს ლიტერატურულ შემოქმედებაზე?

- დროის უდიდეს ნაწილს მარტოობაში ვატარებდი. საათობით დავხეტიალობდი სანადირო თოფით მიუვალ ადგილებში, არაფრის მეშინოდა, გარდა გველისა. საუცხოო ბავშვობა მქონდა.

- ჰემინგუეისაც უყვარდა ნადირობა, სროლა წერასთან პირდაპირ კავშირშია, თუ პირიქით?

- თქვენ ფიქრობთ, რომ ყველა მწერალი რბილი და ტკბილი უნდა იყოს? იქ, სადაც ვცხოვრობდით, თითოეული გლეხი საზრდოს მოსაპოვებლად ნადირობდა, ყველა ბავშვი ისროდა. უნდა ითქვას, რომ მთელ იმ მხარეში ერთადერთი გოგონა ვიყავი, რომელიც ნადირობდა. არა მარტო ვნადირობდი, ყუთები წიგნებით მქონდა სავსე და მთელი ჩემი აღზრდაც ეს იყო.

- როდის გაათვითცნობიერეთ, რომ მწერლობა გსურდათ?

- ამას წინათ სკოლის ერთმა მეგობარმა მითხრა, ერთხელ ინტერნატის საერთი საძინებელში, როცა თერთმეტი წლისანი ვიყავით განმიცხადებია, რომ მწერლობა მსურდა... ეს არ მაგონდება, მაგრამ ახალგაზრდობაში რომ სულ ვწერდი, მახსოვს. იცით, ორი რომანი ისეთი ხელით დავწერე, მოგვიანებით ვეღარ გავშიფრე. რა სისულელეა! ყველა შემთხვევაში, უვარგისის იქნებოდა.

- დღესაც გაქვთ ეს ხელნაწერები?

- მადლობა ღმერთს არა! სხვაგვარად ვინმე აუცილებლად დაწერდა მათზე სადოქტორო დისერტაციას.

- ამერიკელ მწერალ ტომ ვოლფს უთქვამს: "მწერლები რომანებს და მოთხრობებს განდიდებისთვის თხზავენ. როცა ფული გაქვს კარგია, მაგრამ სახელი - უფრო სასიამოვნო".

- მე ფულის გამო ვწერდი და არა სახელისთვის, რადგან ვოლფმა ეს თქვა, ესე იგი მას ფული ჰქონდა.

- მართალია, 1949 წელს, როცა 12 წლის ვაჟთან ერთად ლონდონში ჩახვედით, ისე გიჭირდათ, რომ ერთ ჭერქვეშ მოგიწიათ მეძავებთან ცხოვრება?

- მართალია. ამ ქალებიდან ერთ-ერთი სექსს ვერ იტანდა და მეძავი შემთხვევით გახდა. მას ოთხი მამაკაცი არჩენდა, არაჩვეულებრივად იცვამდა და იგივეს მეც მთავაზობდა. "ამას თუ გააკეთებ, შეძლებ აღარ წერო და პრობლემები დაივიწყო", - მარწმუნებდა, მე კი ვცდილობდი მისთვის ამეხსნა, რომ ეს სრულებით არ მინდოდა.

- თქვენთვის "ბრიტანეთის იმპერიის ქალბატონის" წოდება უნდა მოენიჭებინათ, რატომ თქვით უარი?

- იმიტომ, რომ მთელი ჩემი ახალგაზრდობა ბრიტანეთის იმპერიის წინააღმდეგ ბრძოლაში გავატარე. თანაც, სიტყვათაშეთანხმება - "ბრიტანეთის იმპერიის ქალბატონი" სასაცილოდ ჟღერს.

- კომუნისტებს სამხრეთ როდეზიაში სრულიად ახალგაზრდა შეუერთდით. ერთხელაც აღნიშნეთ, რომ მხოლოდ "წითლების" წიგნებს კითხულობდით.

- იცით, მათაც იგივე წიგნები ჰქონდათ წაკითხული, რაც მე, მაგალითად: რუსი კლასიკოსები. უპირველეს ყოვლისა, ისინი, ისევე როგორც მე, დარწმუნებულნი იყვნენ, რომ რასისტული საზოგადოება დიდხანს ვერ იარსებებს. ეს ადამიანები შინაგანი თავისუფლების მოპოვებაში დამეხმარნენ.

- ახლა ამბობენ, რომ ჯონი "ტკბილ სიზმარში" ეს კარიკატურაა მამაკაცზე, რომელიც რევოლუციური იდეებითაა შეპყრობილი.

- ასეთები ბლომად იყვნენ. წაიკითხეს რა ეს წიგნი, ყოფილი ამხანაგები მწერდნენ: "დიახ, სინამდვილეში სწორედ ასეთები ვიყავით".

- და მაინც, მათ სურდათ უკეთესობისკენ შეეცვალათ მსოფლიო.

- იდეალისტები ნაცისტებიც იყვნენ. მას შემდეგ, რაც 50-იან წლებში ცნობილი გახდა თუ სინამდვილეში რა ხდებოდა საბჭოთა კავშირსა და აღმოსავლეთ ევროპაში, ბრიტანეთის კომუნისტური პარტია დაიშალა.

- რამ შეიძლება სახელმწიფო გადაარჩინოს?

- პრაგმატულობამ. სტალინმა, ჰიტლერმა, მაომ და მისთანებმა მილიონობით ადამიანი შეიწირეს იმისათვის, რომ შეექმნათ სრულყოფილი საზოგადოება.

- მაგრამ თქვენ ხომ რევოლუციონერი იყავით, 14 წლისა წახვედით სახლიდან, მიატოვეთ პირველი ქმარი - მოსაწყენი ჩინოვნიკი, იყავით მარტოხელა დედა...

- ეს იდეალიზმი კი არა, პრაგმატიზმია. ეს თავის გადასარჩენად გავაკეთე. წინააღმდეგ შემთხვევაში ან გავლოთდებოდი ან თვითმკვლელობით დავამთავრებდი სიცოცხლეს.

- გამოდის რომ თქვენი საქციელი არ იყო ბრძოლა ქალის ტრადიციული როლის წინააღმდეგ?

- მე ამას ასე არ აღვიქვამდი. ამასთანავე, მე ვიცნობდი ქალებს, რომლებიც 50-იან წლებში არავიზე იყვნენ დამოკიდებულნი, ისევე როგორც მე.

- ასეთი დამოუკიდებელი ქალები "ოქროს დღიურში" (1962 წ.) აღწერეთ. ამ წიგნმა არნახული წარმატება მოიპოვა და ფემინისტებისთვის ნამდვილ ბიბლიად იქცა.

- მე აღვწერე ჩემი გამოცდილება, ის თუ რას ფიქრობდნენ და როგორ ცხოვრობდნენ ქალები. ბევრმა კი ეს რევოლუციის მოხდენის მცდელობად აღიქვა. ფემინისტის იარლიყი მომაკერეს, რამაც ძალიან მავნო. ვაცხადებ, რომ არ ვარ ფემინისტი. ვცდილობ გავექცე ნებისმიერ მოძრაობას.

- თქვენი წიგნი "ბებიები" რიგით ორმოცდამეცამეტეა. როგორ წერთ?

- მექანიკურ საბეჭდ მანქანაზე ათივე თითით ვბეჭდავ. როცა მას ბავშვებს ვაჩვენებ, მასზე ბევრს იცინიან.

- არ გაქვთ სურვილი რომ დაისვენოთ?

- მე მთელი ცხოვრების განმავლობაში ვწერდი და რატომ უნდა შევწყვიტო? ცხოვრება - ეს ძალიან რთული საქმეა, ასე არ არის? მე მიყვარს პროცესი იმის შექმნისა, რაც არ არსებობდა. არაფრისგან ვქმნი ისტორიებს და სიამოვნებით ვყვები მათ.

ნეკროშიუსის ,,ოტელო”

4 ნოემბერს ქართველი თეატრალები კოტე მარჯანიშვილის სახელობის თეატრში შეიკრიბნენ. მათ ლიტველი რეჟისორის წარმატებული სპექტაკლი - ,,ოტელო” ნახეს.
ამ წარმოდგენის დასრულების შემდეგ, დიდი სცენის ფარდა რამდენჯერმე აიწია. მიუხედავად იმისა, რომ სპექტაკლი სამმოქმედებიანი იყო და ოთხ საათამდე გაგრძელდა, დარბაზი არც ერთ მაყურებელს არ დაუტოვებია, მათ ძალიან ისიამოვნეს.

ეიმუნტას ნეკროშიუსის სპექტაკლებს მაყურებელი არსად აკლდება. მასზე, როგორც რეჟისორზე, ხშირად წერენ. მაგალითად, რუსი კრიტიკოსები აღნიშნავენ, რომ მოსკოვში ნეკროშიუსის სპექტაკლების ჩვენების შემდეგ, რუს რეჟისორებს უმალ საინტერესო იდეები უჩნდებათ და იშვიათად, გონებაც ,,უნათდებათო”... იმ დღეს ქართველ რეჟისორთაგან ნეკროშიუსის ,,ოტელო” ბევრმა ნახა და კარგი იქნება, თუ ეს სპექტაკლი მსგავს ზემოქმედებას ქართველებზეც მოახდენს...

წარმოდგენის ჩვენების წინა დღეს მაყურებელი ,,ოტელოს” მონაწილეებს თეატრის სხვენში შეხვდა. ,,სპექტაკლები, რომლებშიც ვთამაშობთ, თავისთავად იბადება და შემდეგ საერთაშორისო მასშტაბით იკვლევს გზას”, - აღნიშნეს საქართველოში ჩამოსულმა ხელოვანებმა. მათი პროფესიონალიზმის მაგალითზე კიდევ ერთხელ დავრწმუნდით, რომ სპექტაკლი თუ საინტერესოა, რაც არ უნდა გრძელი იყოს, მისი ნახვის უნარი თანამედროვე მაყურებელსაც შესწევს. ამ სპექტაკლის მსვლელობისას დარბაზის დატოვების სურვილი არავის გასჩენია. რატომ? იმიტომ, რომ ყველაფერი კარგი იყო.

შექსპირის ტრაგედიების მიხედვით დადგმული ტრაგედიებიდან, ნეკროშიუსმა ყველაზე ბოლოს სწორედ ,,ოტელო” განახორციელა. ცნობილი დრამატურგის ერთ-ერთ საუკეთესო პიესას მან ხიბლი ისე შეუნარჩუნა, რომ ყველაფერი საკუთარ კონცეფციასა და ხელწერას დაუქვემდებარა. ამ დადგმის წარმატება კი, რეჟისორთან ერთად, პროფესიონალი მსახიობების - ლადას ბაგდონასის (ოტელო), ეგლე შპოკაიტეს (დეზდემონა), რონალდას კაზლასის (იაგო), მარგარიტა ჟემელიტეს (ემილია), კესტუტის იაკშტასის (კასიო), სალვიუს ტრეპულისის (როდრიგო), ოვილას ბუდრისის (ბრაბანციო), ედიტა ზიზაიტეს (ბიანკა), ტომას კიზიალისის (მუსიკოსი), ვიქტორას და იონას ბობლისების (ძმები), ასევე, სცენოგრაფიისა და კოსტუმების ავტორის – ნადეჟდა გულტიაევას, კომპოზიტორის - ფაუსტას ლატენასის და მხატვარ-გამნათებელის – აუდრიოს იანკაუსკასის დამსახურებაა. ეიმუნტას ნეკროშიუსის ,,ოტელოს” მსოფლიო პრემიერა 2001 წლის 2 მარტს შედგა. საქართველოში ის რუსული სუბტიტრების თანხლებით მიდიოდა.

მსახიობები სცენაზე ოსტატურად მოქმედებდნენ და მეტყველებით, პლასტიკით გამოირჩეოდნენ. განსაკუთრებით მთავარი როლების შემსრულებლებით მოვიხიბლეთ. რეჟისორმა ოტელოს თეთრი კანის ფერი ,,მისცა”, დეზდემონას როლზე პროფესიით ბალერინა შეარჩია და სცენაზე პირველად აამეტყველა, იაგოს პერსონაჟი კი ისეთ ტიპაჟს განასახიერებინა, რომ ამ გმირზე შექმნილი სტერეოტიპი დაგვინგრია.
სპექტაკლში პირველად რიტმი ,,შემოდის” და ბოლომდე არ ,,ეცემა”. სხვა დანარჩენთან ერთად, მსახიობები რიტმის შეგრძნებასაც არაჩვეულებრივად ფლობენ. ისინი არც ერთი წუთით არ დუნდებიან. მათი სხეულიც კი რეჟისორის მიერ დანიშნულ წამზომზეა აწყობილი. მოქმედების რიტმს, ხშირად, სცენის მარჯვენა მხარეს მოთავსებულ პიანინოსთან მჯდარი მუსიკოსის ცოცხალი შესრულება წარმართავს. ცოცხალი აკომპანიმენტი წარმოდგენას ძალიან უხდება.

ყველა, ვინც ეიმუნტას ნეკროშიუსის შემოქმედებას იცნობს, აღნიშნავს, რომ ეს რეჟისორი საუცხოოდ იყენებს მეტაფორებს და ამ თვალსაზრისით, არც ეს სპექტაკლია გამონაკლისი. ,,ოტელოშო” ყველაზე თვალშისაცემია ხის მასალისგან გამოთლილი გობების წყება, რომლებსაც პერსონაჟები სხავდასხვა დანიშნულებით იყენებენ, მაგალითად: წყლის შესაგროვებლად, შემაღლებულ ადგილად, ნავად ან კუბოდ... აღსანიშნავია, რომ ოტელო სწორედ ერთ_ერთ გამოთლილ გობში, როგორც კუბოში, წვება და კვდება… რეჟისორი იყენებს წყალს, ცეცხლს, ქვიშას... ემილია ქვიშაში აღმოაჩენენ ცხვირსახოცს, რომელიც ხელიდან ხელში გადადის, ამ ცვირსახოცის მგავსი გადასაფარებელი ამშვენებს დეზდემონას საწოლს, რომელშიც ბილოს თავად ოტელო ეხვევა... ასე რომ, სპექტაკლში თითოეული დეტალი გააზრებულია რჟისორის მიერ, რომელიც სპექტაკლის მსვლელობისას ერთმანეთზე უკეთესს მიზანსცენებს გვთავაზობს.

მაყურებლისთვის ყველაზე ემოციური აღმოჩნდა ოტელოსა და დეზდემონას ურთიერთობისუსცენები, სადაც მათი პერსონაჟებისთვის დამახასიათებელი თვისებები იკვეთება. განსაკუთრებული მოწონება დაიმსახურა სცენაზე დეზდემონას პირველმა გამოჩენამ – ის ზურგზე კარებმოკიდებული შემოდის და ისე მოქმედებს, რომ კარებს ხელს არ უშვებს... არაჩვეულებრივია, პირობითად თეთრი და შავი სკამის სცენა, სადაც ქალი მეუღლის და სასურველი მამაკაცის სკამს ეფერება, ცდილობს მასზე საუკეთესოდ მოიკალათოს, მერე ისევ საკუთარ სკამს დაუბრუნდეს, შემდეგ ისევ იმას, რომელზეც ,,ოტელო” იჯდა... თანდათან სკამებს შორის მანძილი იზრდება, თანაც ხელოვნურად... დეზდემონა სკამებს შორის სირბილით იღლება...

სცენის სიღმეში, ზემოდან დაშვებულ თოკებზე, სხვადასხვა სიმაღლეზე, შებმულია ნაჭრები, რომლებიც ხან აფრებად იკითხება, ხანაც ჰამაკებად, რადგან მასში პერსონაჟები წვებიან და ქანაობენ კიდეც... ყველაფერი თავთავისფერ, თეთრსა და შავშია გადაწყვეტილი... სცენაზე ისმის ტალღების ხმა, რომელიც ხშირად ძლიერდება და აზვირთებულის შთაბეჭდიებას ტოვებს. ნებიემიერი ელემენტის გამოყენებით, რეჟოსორი ისეთ განწყობას ქმნის, რომ სრულად აღიქვა ის ყოფა, რომელშიც პერსონაჟები ცხოვრობენ.

ეჭვიანობის გადაყოლილი ოტელო წინააღმდეგობაში ექცევა საკუთარ თავთან, მაგალითად, ერთ სცენაში კინაღამ იაგოს მოახრჩიბს დეზდეონას მაგივრად, მეორეგან კი, ჭიდილში, ხმლით გაკაწრავს დეზდემონას, რომელსაც ნაიარაევი აეწვება ოტელო კი მას სულს უბერავს... სწუხს, რომ ასე ატკინა... იაგო, კი სამყაროს ხშირად გახვრეტილი ქოთნიუდან უყურებს, ოტელო კი, მას შემდეგ რაც დეზდემონას დაახრჩობს, იცის ასეთივე გახვრეტილი ქოთნიდან დაუწყებს მას ყურებას... იმ სცენებში კი, სადაც მავრი თავის სისასტიკეს ავლენს, უმალ აზიური მუსიკა ისმის... დეზდემონა სიკვდილს სამჯერ შეებრძოლება და მაყურებლის წინაშე ფეხებგაშლლი დაასრულებს სიცოცხლეს, ყველა სცენა მხატვრულად არის დახატული. ამ სცენების ყურებას არაფერი სჯობს. ოტელო სიმშვიდეს დიდხანს ემშვიდობება... ქართველი მაყურებელიც დიდხანს ემშვიდობებოდა ჯგუფს, რომელმაც მას სიამოვნება მოჰგვარა. სურვილი იმისა, რომ ამ რეჟისორის სხვა სპექტაკლებიც ვიხილოთ. ძალიან დიდია...

საერთაშორისო ფორუმის, ,,თეატრალური პარნასის” ფარგლებში შემოთავაზებული შემდეგი წარმოდგენა 13 ნოემბერს გაიმართება და ქართველი მაყურებელი კიდევ ერთი ლიტველი რეჟისორის – ოსკარას კორშუნოვასის სპექტაკლს - ,,ზაფხულის ღამის სიზმარს” ნახავს. არ გამოტოვოთ!

დროა დაიწყოს ექსპერიმენტები!

,,ზარატუსტრას ჟამი” ზუგდიდში

გაზეთ ,,24 საათის” 1 ივნისის ნომერში ფოთის თეატრის სპექტაკლზე, სახელწოდებით ,,ვირთხებზე ნადირობა”, ვწერდი. ამ კონკრეტულ შემთხვევაში არჩევანი გაკეთდა უცხოელ რეჟისორთან და სცენოგრაფთან თანამშრომლობაზე, რაშიც წვლილი საქართველოს რეგიონალურმა ქსელმა და გოეთეს ინსტიტუტმა შეიტანა. ამ წარმოდგენას, სავარაუდოდ, გერმანიაშიც უჩვენებენ.

ამჯერად ზუგდიდის შალვა დადიანის სახელობის სახელმწიფო დრამატულ თეატრში დადგმულ სპექტაკლზე ,,ზარატუსტრას ჟამი” აღვნიშნავ. ის ერთგვარი ექსპერიმენტია, რომელზეც რეჟისორმა ირაკლი გოგიამ იმუშავა და შემოქმედებით პროცესში დრამატურგი რეზო კლდიაშვილი ჩააბა (მხატვარი - მარიკა კორკელია, ქორეოგრაფი - ირინა კუპრავა).

ზარატუსტრა ზოროასტრიზმის ფუძემდებელია და თუ განვაზოგადებთ, ის არის რეფორმატორი, რომელიც გვიბიძგებს პირველსაწყისს დავუბრუნდეთ. ლეგენდა ზარატუსტრას შესახებ გერმანელი ფილოსოფოსის ფრიდრიხ ნიცშეს შთაგონების წყარო გახდა. მან დაწერა ცნობილი და ერთ-ერთი ყველაზე საკამათო ფილოსოფიური ნაწარმოები ,,ასე იტყოდა ზარატუსტრა”, რომელიც სცენაზე სულ რამდენჯერმე გაცოცხლდა. მაგალითისთვის კრაკოვის ძველ თეატრში დადგმულ სპექტაკლს დავასახელებ. ,,ზარატუსტრა” პოლონელმა რეჟისორმა კრისტიან ლიუპამ ნიცშეს ნაწარმოებისა და გერმანელი მწერლისა და რეჟისორის აინარ შლეეფის პიესის - ,,ნიცშე. ტრილოგია” მიხედვით 2004 წელს განახორციელა. ეს წარმოდგენა სხვადასხვა თეატრის სცენაზე აჩვენეს, მათ შორის, მოსკოვის ვსევოლოდ მეიერხოლდის სახელობის ცენტრში (2008 წ.). კრიტიკოსები აღნიშნავდნენ, რომ ამ სპექტაკლის სტრუქტურის აღწერა და აღქმა იოლი არ არის და მისი ერთმნიშვნელოვანი ინტერპრეტაციაც შეუძლებელიაო... ცხადია, რომ სირთულე, რომელიც ნიცშეს ,,ესე იტყოდა ზარატუსტრას” გასცენიურებას ახლავს, ტექსტის ფილოსოფიური ხასიათიდან მომდინარეობს. ამდენად, შეიძლება ითქვას, რომ რეჟისორმა ირაკლი გოგიამ რთული არჩევანი გააკეთა, როდესაც ნიცშეს ნაწარმოებზე აგებული პიესის გაცოცხლება მოინდომა.

ექსპერიმენტის განხორციელების სურვილი იმდენად დიდი აღმოჩნდა, რომ ახალგაზრდა რეჟისორმა სირთულეებს, რომლებიც აღნიშნული პიესის დადგმას მოჰყვებოდა, როგორც ჩანს, ნაკლები ყურადღება მიაქცია და საკუთარ თავს და შემოქმედებით ჯგუფს გადასაჭრელად ურთულესი ამოცანა წაუყენა. მე არ ვიცი ეს ჩანაფიქრი რამდენად განხორცილედებოდა რომ არა ზუგდიდის მუნიციპალიტეტის ფინანსური მხარდაჭერა. ერთი კი ფაქტია, რეგიონალურ თეატრებში, სადაც დაფინანსების სიმცირეს უჩივიან, ექსპერიმენტებისთვის სადადგმო ხარჯების გამოყოფა ძალიან რთულია. შესაბამისად, იბადება კითხვა: _ რამდენად მნიშვნელოვანია დღეს ექსპერიმენტების განხორციელება? ამ შეკითხვაზე პასუხის გაცემას მოგვიანებით ვეცდები. ექსპერიმენტის ხსენებაზე კი, თემას ოდნავ გადავუხვევ და საქართველოში გერმანიის ხელოვნების აკადემიის ვიცე პრეზიდენტის, ნელე ჰერტლინგის, ვიზიტს გავიხსენებ.

ქ-ნი ნელე აქ ,,ურბანული კულტურის პოლიტიკისა და სათეატრო ხელოვნების” კვირეულის ფარგლებში იმყოფებოდა და უძღვებოდა სასწავლო ინტერაქტიულ კურსს, რომელიც თანამედროვე ცეკვის 100 წლის განვითარების ისტორიას მიეძღვნა. თეორიული ცოდნის გაზიარებასთან ერთად, მან უნიკალური ვიზუალური მასალაც გვაჩვენა. ლექციებს თითქმის ცარიელ დარბაზში კითხულობდა, მაგრამ ამას დიდად არ შეუწუხებია (განსხვავებით ერთი ჩემი ლექტორისგან, რომელიც თუ სრული დასწრება არ არის, ლექციას არ ატარებს). ამ კურსს ესწრებოდა მსმენელი, რომელმაც ნელე ჰერტლინგი რამდენჯერმე ,,შეაწუხა” შეკითხვით - მიმითითეთ პროექტები, რომლებშიც ჩავერთვები და საკუთარი შესაძლებლობების რეალიზებას შევძლებ, თორემ საქართველოში თანამედროვე ქორეოგრაფია არავის აინტერესებს და მასში ფულს არავინ ჩადებსო... ამ ახალგაზრდას ნელე ჰერტლინგმა ასეთი პასუხი გასცა: - ,,საერთაშორისო პროექტებში რომ ჩაერთოთ, მოთხოვნები ჯერ საკუთარ თავს უნდა წაუყენოთ... თქვენ თანამოაზრეები უნდა შემოიკრიბოთ და ჩამოაყალიბოთ შემოქმედებითი გაერთიანება, რომელიც ახალი დადგმების განხორციელებაზე იმუშავებს. პრეტენზიის, ან საყვედურის გამოთქმის უფლება კი მხოლოდ მას შემდეგ გეძლევათ, თუ ნახავთ, რომ თქვენს ინიციატივებს მხარი არ დაუჭირეს და პროექტები არ დაგიფინანსეს... მანამდე კი, ვფიქრობ, უმჯობესია იმუშაოთ და ყველაფერი გააკეთოთ იმისათვის, რომ დაოსტატდეთ”. ამ რჩევას მან ერთი მაგალითიც მოაყოლა, რომელიც გერმანიას უკავშირდება. როგორც აღმოჩნდა, ეს სახელმწიფო თავდაპირველად თანამედროვე ქორეოგრაფიისადმი ინტერესს არ იჩენდა და ექსპერიმენტებს, რომლებიც ამ დარგში ხორციელდებოდა, არ აფინანსებდა. თუმცა მას შემდეგ, რაც ქორეოგრაფთა ახალმა თაობამ საინტერესო პროექტები განახორციელა, საზოგოდოების ყურადღება დაიმსახურა და გულშემატკივარიც ბევრი გაიჩინა, სახელმწიფო იძულებული გახდა ბიუჯეტიდან სახსრები გამოეყო და ამ დარგის განვითარებაზე ეზრუნა. დღეს უკვე გერმანია (და არა მხოლოდ ის) თანამედროვე ქორეოგრაფებით იწონებს თავს. ეს მაგალითი, ალბათ, ერთგვარი პასუხია შეკითხვაზე: - ღირს თუ არა ბრძოლა, როდესაც არ არსებობს ნება?

ბრძოლა ყოველთვის ღირს. მართალია, ჩვენი ქვეყანა გერმანიისგან განსხვავდება და უპირველესად იმით, რომ აქ სახელმწიფო ხელოვნების რომელიმე დარგის განვითარებაზე კი არ ზრუნავს, არამედ ერთი კონკრეტული გაერთიანების ფინანსურ უზრუნველყოფაზე. შესაბამისად, მუდამ უკანა პლანზე ინაცვლებს კულტურის პოლიტიკის შემუშავების აუცილებლობა, რაც საშუალებას მოგვცემდა პრიორიტეტები გამოგვეყო და თანხები დამსახურებულად გადაგვენაწილებინა. ქვეყნის ბიუჯეტიდან თეატრალური ხელოვნებისთვის გამოყოფილი სახსრები ლამის მთლიანად ერთ ან ორი თეატრისკენაა გადასროლილი და თანაც ისე, რომ მათ წარმოდგენებს ხარისხის შენარჩუნება არ მოეთხოვება. თბილისის თეატრების რეპერტუარს თუ გადავხედავთ, დავრწმუნდებით, რომ ისინი განსაკუთრებულს ვერაფერს გვთავაზობენ. დროა განხორციელდეს რაც შეიძლება მეტი ექსპერიმენტი და იქნებ ამ პროცესში დაიბადოს ის, რაც სიახლეს შემოიტანს. ჩემი ამ მოწოდების ადრესატები ახალგაზრდები არიან. უფრო კონკრეტულად კი ისინი, რომლებსაც ჯერ კიდევ შეუძლიათ კომფორმიზმს თავი დააღწიონ, თორემ, იმ შემოქმედებით ჯგუფს, რომელმაც თეატრიდან წამყვანი რეჟისორი გაუშვა და მისი ადგილი სხვას დაუთმო, აღარაფერი ეშველება. დღეს უფრო საინტერესოა ის, რაც ერთი შეხედვით კარგად დაფინანსებული, მაგრამ შემოქმედებითად უძრავი სივრცის მიღმა ხდება და მართალია, მხატვრული თვალსაზრისით არ გამოირჩევა, მაგრამ ბრძოლის და ექსპერიმენტის განხორციელების სურვილის ჯერ კიდევ შერჩა.

ვიდრე ,,ზარატუსტრას ჟამს” მივუბრუნდები, მინდა კოლეგებს მივმართო და ასეთი შეკითხვა დავუსვა მათ: - როგორ ფიქრობთ, საგულისხმოა, თუ არა რეპლიკა - რა უნდა მოსთხოვო ფოთის ან ზუგდიდის თეატრს, როდესაც თბილისის თეატრებში განსაკუთრებული არაფერი ხდება? ან ერთნაირად უნდა შევაფასოთ თუ არა, იმ თეატრების პროდუქცია, რომლებიც რადიკალურად განსხვავებულ პირობებში ფუნქციონირებენ?

სწორედ, ამ განსხვავების გათვალისწინებით არის მისაღები ინიციატივა, რომელიც ირაკლი გოგიამ შემოგვთავაზა. მას სურდა, რომ სცენაზე, თეატრის დასთან ერთად, დრამატურგიც მდგარიყო. რეზო კლდიაშვილი აქ თავად კითხულობს ტექსტს, რომელიც ფრიდრიხ ნიცშეს ,,ესე იტყოდა ზარატუსტრას” და ინკოგნიტო ქართველ ავტორთა ჯგუფის ,,3+1”-ის ,,მომავლის რჩეულის” მიხედვით შექმნა. და მიუხედავად იმისა, რომ დრამატურგი ხაზგასმით აღნიშნავს: - ,,ამ პიესის თამაში შეუძლებელია. დღევანდელი სამსახიობო ხელოვნება უძლურია წარმოაჩინოს იგი”, რეჟისორი არჩევანს სწორედ მასზე აკეთებს.

დრამატურგი პიესას რიტმულად კითხულობს, სცენაზე განვითარებულ მოქმედებაში არ ერთვება და სიტყვას იშვიათად ,,უთმობს” მსახიობებს: გოგი გუგუჩუას, ირაკლი სამუშიას, ნათია გუდაძეს, მზევინარ ჩარგაზიას, მალხაზ მესხიას, გიგა კიტიას, ირაკლი კაკალიას, ზემფირა გუნიას, ზურაბ ლაშხიას, მარინა დარასელიას, რეზო ჯოჯუას, ნანა ბუკიას, მერაბ კაკალიას. ისინი მეტაფორებით გაჯერებული სცენების გაცოცხლებას უმეტესად პლასტიკით ცდილობენ. რეჟისორის მიერ დასმული ამოცანების გადაჭრა რთული დავალება აღმოჩნდა დასისთვის, რომელსაც ჯერ კიდევ ბევრი აქვს სამუშაო იმისათვის, რომ სათქმელს გამომსახველობითი ფორმა მოუძებნოს და საკუთარი შესაძლებლობები სათანადოდ წარმოაჩინოს. ეს შეთავაზება არანაკლებ რთული იყო მაყურებლისთვისაც, რადგან იოლი არ არის პიესის აზრს მისდიო და ამასთან თვალი მიადევნო მოქმედებას, რომელიც სცენის შუაგულში ვითარდება და ახალი პერსონაჟებით იცვლება. მაყურებლისთვის მოულოდნელი აღმოჩნდა სპექტაკლის ფინალი, რომელიც ჩვეული ,,პაკლონით” არ დასრულებულა - მსახიობთა მსვლელობამ თეატრის ფოიეში გადაინაცვლა და მაყურებელს იქ შეუერთდა. ,,ვინც ამ იდეის თანამონაწილე გახდება, თვითონვე უნდა აინთოს და ცეცხლი მაყურებელს მიუტანოს”, - აღნიშნავს დრამატურგი. სპექტაკლის დასრულების შემდეგ, ერთ-ერთმა აღნიშნა: რეჟისორმა სწორი არჩევანი გააკეთა, აქ უყვართ ლოზუნგებიო... მე არ ვიცი ირაკლი გოგიამ რამდენად გათვალა სათქმელი პუბლიკაზე, რომელიც ამ წარმოდგენას ესწრებოდა. თუმცა, მაყურებელზე შთაბეჭდილების მოსახდენად მან გამოიყენა მის ხელთ არსებული ყველანაირი ხერხი, იქნება ეს მუსიკალური გაფორმება თუ ეკრანი, რომელზეც დიქტატორთა, თუ ტრაგიკულ მოვლენათა (მათ შორის, 9 აპრილის) ამსახველი კადრები გააცოცხლა. ამ ექსპერიმენტმა ჩემში იმ წარმოდგენებზე მეტი ინტერესი გამოიწვია, რომლებზეც სერიოზული თანხები იხარჯება და როლებიც რეჟისორის პირადი სიმპატიით ნაწილდება, სადაც მხოლოდ ილუზია იქმნება იმისა, რომ იქ რაღაც ხდება.