ნეკროშიუსის ,,ოტელო”

4 ნოემბერს ქართველი თეატრალები კოტე მარჯანიშვილის სახელობის თეატრში შეიკრიბნენ. მათ ლიტველი რეჟისორის წარმატებული სპექტაკლი - ,,ოტელო” ნახეს.
ამ წარმოდგენის დასრულების შემდეგ, დიდი სცენის ფარდა რამდენჯერმე აიწია. მიუხედავად იმისა, რომ სპექტაკლი სამმოქმედებიანი იყო და ოთხ საათამდე გაგრძელდა, დარბაზი არც ერთ მაყურებელს არ დაუტოვებია, მათ ძალიან ისიამოვნეს.

ეიმუნტას ნეკროშიუსის სპექტაკლებს მაყურებელი არსად აკლდება. მასზე, როგორც რეჟისორზე, ხშირად წერენ. მაგალითად, რუსი კრიტიკოსები აღნიშნავენ, რომ მოსკოვში ნეკროშიუსის სპექტაკლების ჩვენების შემდეგ, რუს რეჟისორებს უმალ საინტერესო იდეები უჩნდებათ და იშვიათად, გონებაც ,,უნათდებათო”... იმ დღეს ქართველ რეჟისორთაგან ნეკროშიუსის ,,ოტელო” ბევრმა ნახა და კარგი იქნება, თუ ეს სპექტაკლი მსგავს ზემოქმედებას ქართველებზეც მოახდენს...

წარმოდგენის ჩვენების წინა დღეს მაყურებელი ,,ოტელოს” მონაწილეებს თეატრის სხვენში შეხვდა. ,,სპექტაკლები, რომლებშიც ვთამაშობთ, თავისთავად იბადება და შემდეგ საერთაშორისო მასშტაბით იკვლევს გზას”, - აღნიშნეს საქართველოში ჩამოსულმა ხელოვანებმა. მათი პროფესიონალიზმის მაგალითზე კიდევ ერთხელ დავრწმუნდით, რომ სპექტაკლი თუ საინტერესოა, რაც არ უნდა გრძელი იყოს, მისი ნახვის უნარი თანამედროვე მაყურებელსაც შესწევს. ამ სპექტაკლის მსვლელობისას დარბაზის დატოვების სურვილი არავის გასჩენია. რატომ? იმიტომ, რომ ყველაფერი კარგი იყო.

შექსპირის ტრაგედიების მიხედვით დადგმული ტრაგედიებიდან, ნეკროშიუსმა ყველაზე ბოლოს სწორედ ,,ოტელო” განახორციელა. ცნობილი დრამატურგის ერთ-ერთ საუკეთესო პიესას მან ხიბლი ისე შეუნარჩუნა, რომ ყველაფერი საკუთარ კონცეფციასა და ხელწერას დაუქვემდებარა. ამ დადგმის წარმატება კი, რეჟისორთან ერთად, პროფესიონალი მსახიობების - ლადას ბაგდონასის (ოტელო), ეგლე შპოკაიტეს (დეზდემონა), რონალდას კაზლასის (იაგო), მარგარიტა ჟემელიტეს (ემილია), კესტუტის იაკშტასის (კასიო), სალვიუს ტრეპულისის (როდრიგო), ოვილას ბუდრისის (ბრაბანციო), ედიტა ზიზაიტეს (ბიანკა), ტომას კიზიალისის (მუსიკოსი), ვიქტორას და იონას ბობლისების (ძმები), ასევე, სცენოგრაფიისა და კოსტუმების ავტორის – ნადეჟდა გულტიაევას, კომპოზიტორის - ფაუსტას ლატენასის და მხატვარ-გამნათებელის – აუდრიოს იანკაუსკასის დამსახურებაა. ეიმუნტას ნეკროშიუსის ,,ოტელოს” მსოფლიო პრემიერა 2001 წლის 2 მარტს შედგა. საქართველოში ის რუსული სუბტიტრების თანხლებით მიდიოდა.

მსახიობები სცენაზე ოსტატურად მოქმედებდნენ და მეტყველებით, პლასტიკით გამოირჩეოდნენ. განსაკუთრებით მთავარი როლების შემსრულებლებით მოვიხიბლეთ. რეჟისორმა ოტელოს თეთრი კანის ფერი ,,მისცა”, დეზდემონას როლზე პროფესიით ბალერინა შეარჩია და სცენაზე პირველად აამეტყველა, იაგოს პერსონაჟი კი ისეთ ტიპაჟს განასახიერებინა, რომ ამ გმირზე შექმნილი სტერეოტიპი დაგვინგრია.
სპექტაკლში პირველად რიტმი ,,შემოდის” და ბოლომდე არ ,,ეცემა”. სხვა დანარჩენთან ერთად, მსახიობები რიტმის შეგრძნებასაც არაჩვეულებრივად ფლობენ. ისინი არც ერთი წუთით არ დუნდებიან. მათი სხეულიც კი რეჟისორის მიერ დანიშნულ წამზომზეა აწყობილი. მოქმედების რიტმს, ხშირად, სცენის მარჯვენა მხარეს მოთავსებულ პიანინოსთან მჯდარი მუსიკოსის ცოცხალი შესრულება წარმართავს. ცოცხალი აკომპანიმენტი წარმოდგენას ძალიან უხდება.

ყველა, ვინც ეიმუნტას ნეკროშიუსის შემოქმედებას იცნობს, აღნიშნავს, რომ ეს რეჟისორი საუცხოოდ იყენებს მეტაფორებს და ამ თვალსაზრისით, არც ეს სპექტაკლია გამონაკლისი. ,,ოტელოშო” ყველაზე თვალშისაცემია ხის მასალისგან გამოთლილი გობების წყება, რომლებსაც პერსონაჟები სხავდასხვა დანიშნულებით იყენებენ, მაგალითად: წყლის შესაგროვებლად, შემაღლებულ ადგილად, ნავად ან კუბოდ... აღსანიშნავია, რომ ოტელო სწორედ ერთ_ერთ გამოთლილ გობში, როგორც კუბოში, წვება და კვდება… რეჟისორი იყენებს წყალს, ცეცხლს, ქვიშას... ემილია ქვიშაში აღმოაჩენენ ცხვირსახოცს, რომელიც ხელიდან ხელში გადადის, ამ ცვირსახოცის მგავსი გადასაფარებელი ამშვენებს დეზდემონას საწოლს, რომელშიც ბილოს თავად ოტელო ეხვევა... ასე რომ, სპექტაკლში თითოეული დეტალი გააზრებულია რჟისორის მიერ, რომელიც სპექტაკლის მსვლელობისას ერთმანეთზე უკეთესს მიზანსცენებს გვთავაზობს.

მაყურებლისთვის ყველაზე ემოციური აღმოჩნდა ოტელოსა და დეზდემონას ურთიერთობისუსცენები, სადაც მათი პერსონაჟებისთვის დამახასიათებელი თვისებები იკვეთება. განსაკუთრებული მოწონება დაიმსახურა სცენაზე დეზდემონას პირველმა გამოჩენამ – ის ზურგზე კარებმოკიდებული შემოდის და ისე მოქმედებს, რომ კარებს ხელს არ უშვებს... არაჩვეულებრივია, პირობითად თეთრი და შავი სკამის სცენა, სადაც ქალი მეუღლის და სასურველი მამაკაცის სკამს ეფერება, ცდილობს მასზე საუკეთესოდ მოიკალათოს, მერე ისევ საკუთარ სკამს დაუბრუნდეს, შემდეგ ისევ იმას, რომელზეც ,,ოტელო” იჯდა... თანდათან სკამებს შორის მანძილი იზრდება, თანაც ხელოვნურად... დეზდემონა სკამებს შორის სირბილით იღლება...

სცენის სიღმეში, ზემოდან დაშვებულ თოკებზე, სხვადასხვა სიმაღლეზე, შებმულია ნაჭრები, რომლებიც ხან აფრებად იკითხება, ხანაც ჰამაკებად, რადგან მასში პერსონაჟები წვებიან და ქანაობენ კიდეც... ყველაფერი თავთავისფერ, თეთრსა და შავშია გადაწყვეტილი... სცენაზე ისმის ტალღების ხმა, რომელიც ხშირად ძლიერდება და აზვირთებულის შთაბეჭდიებას ტოვებს. ნებიემიერი ელემენტის გამოყენებით, რეჟოსორი ისეთ განწყობას ქმნის, რომ სრულად აღიქვა ის ყოფა, რომელშიც პერსონაჟები ცხოვრობენ.

ეჭვიანობის გადაყოლილი ოტელო წინააღმდეგობაში ექცევა საკუთარ თავთან, მაგალითად, ერთ სცენაში კინაღამ იაგოს მოახრჩიბს დეზდეონას მაგივრად, მეორეგან კი, ჭიდილში, ხმლით გაკაწრავს დეზდემონას, რომელსაც ნაიარაევი აეწვება ოტელო კი მას სულს უბერავს... სწუხს, რომ ასე ატკინა... იაგო, კი სამყაროს ხშირად გახვრეტილი ქოთნიუდან უყურებს, ოტელო კი, მას შემდეგ რაც დეზდემონას დაახრჩობს, იცის ასეთივე გახვრეტილი ქოთნიდან დაუწყებს მას ყურებას... იმ სცენებში კი, სადაც მავრი თავის სისასტიკეს ავლენს, უმალ აზიური მუსიკა ისმის... დეზდემონა სიკვდილს სამჯერ შეებრძოლება და მაყურებლის წინაშე ფეხებგაშლლი დაასრულებს სიცოცხლეს, ყველა სცენა მხატვრულად არის დახატული. ამ სცენების ყურებას არაფერი სჯობს. ოტელო სიმშვიდეს დიდხანს ემშვიდობება... ქართველი მაყურებელიც დიდხანს ემშვიდობებოდა ჯგუფს, რომელმაც მას სიამოვნება მოჰგვარა. სურვილი იმისა, რომ ამ რეჟისორის სხვა სპექტაკლებიც ვიხილოთ. ძალიან დიდია...

საერთაშორისო ფორუმის, ,,თეატრალური პარნასის” ფარგლებში შემოთავაზებული შემდეგი წარმოდგენა 13 ნოემბერს გაიმართება და ქართველი მაყურებელი კიდევ ერთი ლიტველი რეჟისორის – ოსკარას კორშუნოვასის სპექტაკლს - ,,ზაფხულის ღამის სიზმარს” ნახავს. არ გამოტოვოთ!